La vila de Constantinòble tombèt en mans otomanas lo jorn 29 de mai de 1453, apuèi un sètge que durèt gaireben dos meses. La fin de l’Empèri Bizantin èra arribada. La victòria èra fòrça mai que simbolica pr’amor que los romans orientals èran pas un adversari pro fòrt per arrestar l’avança dels otomans. Pasmens, lo reialme d’Ongria èra fòrça mai egemonic al nòrd del Danubi central. Mas quora tombèt la segonda Roma aquel reialme èra dins una epòca fòrça instabla.
Lo rei Vladislau de la dinastia lituano-polonesa Jagello moriguèt en la batalha de Varna en 1444 e son successor legitim al tròn, Ladislau d’Habsburg aviá solament 13 ans e fasiá pauc qu’aviá acomençat de trabalhar dins los afars d’Ongria mas atanben de Boèmia pr’amor qu’èra eretièr de la corona checa. Pendent los primièrs ans foguèt protegit dins la còrt austriaca per lo sieu familiar Frederic III d’Habsburg. E foguèt pas fins 1452 que foguèt totalament liure per poder èsser rei de las doas coronas.
Fins alara la regéncia èra ocupada per Jiří de Poděbrady en Boèmia mas en Ongria per un comte d’origina valaca nomentat Joan o János Hunyadi. Lo nom d’Hunyadi veniá per lo castèl transilvan de Hunedoara, proprietat de sa familha.
Un tròn per Vlad Tepes
Foguèt aquel Joan que venguèt celèbre pendent las annadas 1440 per condusir plusors campanhas en la frontièra meridionala d’Ongria e Transilvania, ont aviá de grandas proprietats. Puèi venguèt capitani principal de l’aramda ongresa e mostrèt las sieunas abilitats militaras durant la fin de las annadas 1430 e 1440.
Malgrat qu’aguèt pas de succès en las campanhas de Varna e Kosovo de 1444 e 1448 capitèt d’assegurar lo tròn valac per Vlad Tepes ( qu’inspirèt lo personatge de Drakula) aprés trincar de biais temporal lo vassalatge d’aquel territòri amb los otomans.
Joan Hunyadi volguèt crear un reialme fòrt per poder afrontar l’adversari otoman. Mas las circonstàncias foguèron pas las bonas. Dins l’ Arc Carpatic, en l’Ongria Superiora, que uèi es Eslovaquia, lo senhor qu’aviá lo poder èra Jan Jiskra, un capitani d’origina checa qu’aviá una armada checa formada per de veterans hussitas arribats a Ongria fasiá pauc. Jiskra èra estat nomentat per Elisabet de Luxembourg ammb la tòca d’assegurar las vilas minièras carpaticas dins los territòris de son filh Ladislaus Postumus.
Pendent lo començament de las annadas 1450 èra lo vertadièr senhor de l’Ongria Superiora e voliá pas se sometre al regent Joan Hunyadi. Pr’aquò aparèt sa posicion e capitèt en tot ganhar la batalha de Lúčenec (Losonc) en 1451.
Hunyadi tanpauc poguèt contrarotlar los domenis d’Ulric II de Celje, un nòble important qu’apuèi arribèt d’èsser tutor del rei Ladislau. Alara, las intrigas de la còrt entraïnèron que Hunyadi abandonèsse la regéncia en 1452. Venguèt tornarmai capitani al sud del reialme en tot menaçar los otomans. Paguèt de son pròpri patrimòni l’armada professionala per o far e, a mai, aparèt totjorn la populación locala de la frontièra.
L’ataca turca èra imminenta. Durant la prima de 1456 ja fasiá tres annadas que los otomans avián conquistat Constantinòble e, pauc a cha pauc, èra estada convertida en sa capital amb lo nom d’Istanbul. L’Empèri Otoman cresiá ara tornar aver pro fòrça per s’espandir mai al nòrd. La fortalessa clau per contrarotlar lo camin central del Danubi èra Beograd o Nandorfehervar, qu’a l’epòca èra en mans ongresas. Aprés conquistar Beograd i aviá pas cap d’obstacle natural per dintrar fins al còr del reialme d’Ongria.
Lo sètge de Beograd
La campanha per conquistar aquela plaça comencèt pendent la prima coma èra ja costuma otomana pr’amor que se pausaban durant l’ivèrn. Hunyadi se preparèt per l’ataca e mobilizèt tota l’armada. Caliá anar totes a la fortalessa e defensar la vila de Beograd. Los otomans atanben avián desenats de vaissèls dins lo Danubi. Lo 4 de julhèt Beograd foguèt encerclat e acomencèt lo bombardament otoman.
La superioritat numerica dels otomans èra giganta e la vila venguèt en perilh quora lo sultan Mehmed II ordonèt l’ataca frontala. Lo genissièrs dintrèron per carrièras fins la quita fortalessa mas patiguèron fòrça jos lo fuòc dels aparaires. Apuèi Hunyadi acomencèt una sortida contra las posicions otomanas. Aquelas comencèron de fugir pr’amor de la suspresa de la contrataca. Beograd demorèt aital sauvada per un miracle e Euròpa tota ne foguèt contenta. Per aunurar los defensors las campanas foguèron tocadas dins totas las glèisas catolicas.
Mas l’eròi de Beograd visquèt pas ma. Aprés la victòria moriguèt de pesta. L’avança otomana mai al nòrd del Danubi demorariá arrestada pendent décadas coma se vegèt apuèi. Los Hunyadi iaumentèron son prestigi e son filh auriá d’aver lèu un ròtle clau dins lo futur mai pròche de tot lo reialme d’Ongria e tanplan de tota l’Euròpa centrala.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.