LO PRIMIÈR PTEROSAURE
Es segur que plan coneguda pels aimadors de la paleontologia e mai que mai dels pterosaures, mai desconeguda pel public general, son espècia deuriá èsser dins la memòria de totes pr’amor de son importància en l’istòria naturala de nòstra planeta. Parlam de Dimorfodon, lo primièr pterosaure que foguèt classificat coma un especimen d’aquesta familha d’animals escantits.
Dimorfodon vòl dire en grèc “lo qu’a de dents de las doas formas”, e foguèt un dels primièrs pterosaures que jamai demorèron sus la superfícia de la Tèrra. Son abitat natural foguèt –segon los darrièrs estudis sus aquesta espècia fossila– Euròpa, e tanben America centrala, e benlèu es pas mai conegut pr’amor que los estatsunidencs lo considèran sonque coma un pterosaure de mai malgrat son importància.
Totun, totes los libres d’istòria naturala que parlan dels pterosaures començan totjorn aquela interessanta istòria amb Dimetrodon, que visquèt entre fa 175 e 160 milions d’annadas, gaireben a l’epòca dels primièrs dinosaures. Sa morfologia tanben es plan interessanta perque, quand parlam de pterosaures, totes avèm al cap de vertadièrs monstres gigantasses que podián caçar tot çò que volián. Mas Dimorfodon foguèt un pterosaure pichonèl, que fasiá un pauc mai d’un mètre de longor e que sonque pesava qualques gramas, çò que fa comprene que los pterosaures foguèron d’en primièr espècias plan pichonas e que cresquèron amb los milions e milions d’annadas. Aital, los darrièrs pterosaures que i aguèt sus la Tèrra, justament quand tombèt lo meteòr de Chicxulub aperaquí fa 66 milions d’ans, èran de monstres gigantasses coma Quetzalcoatlus qu’aviá una envergadura d’aperaquí 10 mètres de longor. Estonant, pas’rai?
Un pterosaure unic
Segon los cercaires, Dimorfodon aviá una dièta basada, mai que mai, en d’insèctes o benlèu de peissum. Totun, semblariá que de recents estudis confirman mai los insèctes que non pas lo peissum pr’amor de sas dents. A mai, aviá lo cap plan gròs restacat amb lo còrs e una longa coa, una caracteristica qu’aguèron fòrça pterosaures primitius e que sonque cambièt amb l’evolucion de milions e milions d’annadas – los darrièrs pterosaures avián pas cap de coa-.
D’autre caire, las caracteristicas de Dimorfodon tanben fan d’aqueste pterosaure fossil un animal unic: aviá lo cap plan gròs restacat amb lo còrs –de pterosaures contemporanèus coma Pterodactylus avián lo cap pus reduch-. Semblariá, segon qualques paleontològs, coma lo resultat de l’evolucion d’un terapòde amb un cap plan gròs. Tanben es fòrça interessant pels scientifics los dos tipes de dents que teniá: mai longas davant –benlèu per capturar las predas – e mai cortas darrièr (per nhacar melhor ?)
Dimorfodon visquèt pendent mièg Jurassic e foguèt descobèrt sonque al sègle XIX. Precisament, foguèt una anglesa, Mary Anning, que lo trapèt. Puèi foguèt plan estudiat pels cercaires de l’epòca e malgrat que creèsse una fòrta polemica dins la comunautat scientifica de l’epòca perque d’unes afirmavan qu’èra un èsser irreal, foguèt classificat, fin finala, coma lo primièr pterosaure conegut a l’ora d’ara.
De remembrar que lo paleontològ e scientific pus celèbre d’aquela luènha epòca, Richard Owen, considerèt pendent d’annadas que Dimorfodon èra estat un reptil terrèstre de quatre pautas. Calguèt una revision mai prigonda d’un autre cercaire, Harry Seely (qu’aimava pas brica Owen) per confirmar Dimorfodon coma dinosaure de solament doas pautas per córrer. Calguèt encara de desenas d’annadas per la sciéncia per establir que foguèt lo primièr pterosaure jamai trapat e classificat pels paleontològs perque èran pas totes èran d’acòrdi sul fach que d’animals d’aquela epòca – e disèm pas dinosaures pr’amor qu’un pterosaure es pas scientificament un dinosaure –podián volar.
Totun, malgrat sa classificacion actuala, sembla que Richard Owen s’enganèt pas. D’efièch, los darrièrs estudis an confirmat que Dimorfodon foguèt un pterosaure, òc, mas fòrça primitiu. Aquò vòl dire que sas alas èran pas gaire poderosas e que sonque las podiá utilizar per volar d’un arbre a un autre en tot assajar de caçar d’insèctes. E benlèu tanben per fugir los predators.
Uèi tanben es conegut qu’aquel tipe de vòl èra pas lo dels pterosaures car i aguèt una espècia de pterosaure que visquèt fòrça milions d’ans abans Dimorfodon, Preondactylus, que volava plan, coma o faguèron los pterosaures durant de milions e milions d’ans. A mai, l’anatomia de Dimorfodon, atentivament estudiada pels cercaires, demòstra que podiá montar als arbres, coma se foguèsse mai un esquiròl del Jurassic qu’un pterosaure. Per aquela rason uèi lo jorn fòrça cercaires pensan que se seriá noirit mai d’insèctes terrèstres que non pas de peissum. Pasmens, cap de cercaire demanda pas encara de lo classificar sonque coma un reptil “volador” e non coma un pterosaure, un títol que poiriá pèrdre dins l’avenidor.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
