Que soi normaument acostumat a escríver suus ausèths que viven dens la region nosta, mes uei que’vs vau parlar d’un ausèth que demòra de cap a un dia e cinc oras de nosautes. Aqueste ausèth que s’apèra lo Kakapo (lat.strigops kakapo) e que viu en Navèra-Zelanda.
Lo kakapo qu’ei un gran papagai de Navèra-Zelanda, qu’èra suu estupà’s. Mes que i a ua equipa d’especialistas qui avèva lo lors esfòrç entà sauvar l’espècia. Lo kakapo (« papagai de nueit en lenga maoria) qu’ei un papagai gran incapable de volar, lent a mudà’s e qui a còps preferir la companhia deus òmis qu’aquera de los sons congenèrs.
Qu’estó l’un deus ausèths mei espandit en Navèra-Zelanda dinc a la colonizacion europèa au començament deu sègle XIX. qui’s a acompanhat de l’arribada de predators inesperats: especiaument cans, gats e erminas.
Un deus purmèrs exploradors, Charles Douglas , que contè que los kakapos qu’èran hèra numerós que’us podèvam har càder deus arbes, coma las pomas d’un pomèr. Deidre Verdoe Scott , que dirigeish lo departament deu programa de sauvaguarda deu papagai, qu’explica qu’eth ja que sia un bon arpièc, aqueste ausèth nueitau que demòra abituaument au sòu. Quan se senteish menaçat, que’s immobiliza e’s hè ua preda aisida. De mei entà sedusir las hémias la nueit dens lo bòsc, los mascles que hèn crits eishauridents qui atiran tant las hémias que los predators.
Fin finau, la reproduccion deu Kakapo qu’ei irregulara. Los ausèths que pòden víver dinc a 90 ans, que’s acoplan unicament quan las fruchas d’un arbe endemic de Navèra-Zelanda son abondós. Atau, aqueste ausèth dab lo plumatge verd e tacas negras qu’a quasi calut morir.
En 1990, que comptavan qu’ua cinquantena d’especimens d’aquestes ausèths, o mei rars de la tèrra. Entà sauvar l’ausèth, descriut peus scientifics coma estacants e dab hèra de coquiniera/de malícia, qu’èra ua importanta soma d’argent estó desblocada. « Que son ausèths que hèn tan prova de personalitat, n’esperam pas forçament deus ausèths en generau. Que demòran seduts e que’vs espian e que’ns podem demandar , a qué pensan… », que comenta Sarah Kivi, guardabòsc deu programa de preservacion de l’espècia. « Que pòden tanben har lo mus ».
Uei que son 126 dens lo monde gràcia a l’introduccion deus ausèths sus duas islas exemptadas de predators e tròp luenhtanas entà èster juntadas a la nada, qu’explica Deidre Verdoe Scott. « Ua grana avançada qu’ei estada de tots aquestes ausèths amassas sus duas islas shens predators e de compréner coma’s arreprodusir, mes non devèvam pas interviéner »,que declara era. « Avóssem decidit de ne pas interviéner, qu’aurem perdut lo kakapo. Que devèvam èster sus plaça e èster actius, subretot au cors de la nidejada. »
Ua navèra introduccion ? L’equipa de sauvaguarda qu’ei hèra implicada , pr’amor qu’a hicat en plaça cameras, que pesa l’auserilha cada nueit e que’us neureish soventòtas a la man. Per Deidre Verdoe Scott que n’existeish pas nat ausèth a l’estat sauvatge. La subervita que depen d’aqueste programa de sauvaguarda, lo programa qu’a permés de tornar introdusir ueit especimèns sus ua tresau isla, Little Barrier, au larg d’Auckland, après aver eliminat tots los arrats. Hèra de kakapos qu’èran originari de l’isla e qu’an tot viste tornat trobar los lòcs de nidejada, que ditz Ron Moorehouse (membre deu programa). Lo scientific qu’espèra ara ua auta reproduccion pr’amor l’espècia qu’ei totjorn miaçada…
Quauques caracteristics suu kakapo
Lo kakapo qu’ei ausèth qui a quauquas particularitats : eth non pòt volar, qu’ei tròp pesuc pr’amor que los sons òs de las alas que son corts e diferents d’autes ausèths que pòden volar. Qu’ei pas tròp « beròi », lo plumatge qu’ei verd merda d’auca dab plumas jaunas e negras e un bèc que sembla un drin a un viet, qu’ensaja de s’amistosar dab tot çò que passa, dab malurosament dab los predators tanben enqüèra un còp.
Per contra entà’s reprodusir qu’ei un sistèma hèra complicat : que li cau minjar ua fruta especiala, èster dens bonas disposicions fisicas e mentalas, èster au bon lòc. Lo kakapo qu’ei a l’ora d’ara menaçat grèu, a tau punt que’n demòra pas que 126 especimèns.
Dens la cultura neozelandésa, lo kakapo qu’èra o qu’ei ara tanben un ausèth qui podèva predíser l’aviéner, qu’èra un animau de companhia amistós mei vesin d’un can que d’un ausèth. Mes qu’èra egaument la viòca deus Maoris, ua carn delicada que’s sembla a la de l’anheth. Las soas plumas que servivan entà ondrar lo taiaha (ua tradicionau maoria).
Uei que podem encontrar lo kakapo suus timbres dens lo monde entièr, dens la literatura o a la television ; mes lo miélher qu’ei de’u véder dens lo son abitat naturau.
*Gautier Drouin
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
