Totes pensam que i a un solet Còngo en Africa ; la Republica Democratica de Còngo. Totun, i a pas sonque un estat politic african nomenat Còngo. L’autre es la Republica de Còngo, atanben conegut (abans) coma Còngo de Brazzaville (la capitala). Plan mens conegut que lo primièr (qu’es benlèu mai celèbre pr’amor de las sieunas òrras guèrras) es, totun, un exemple de creacion de pargues naturals protegits. E un paradís de fauna e flora mas encara brica visitat pel torisme internacional.
Aital, Còngo a coma frontièras politicas a l’oèst Gabon, al nòrd Cameron e Republica centreafricana, l’èst e sud la RDC e al sud-oèst Cabinda (Angòla) e lo Gòlf de Guinèa. Una majoritat plan importanta de la region d’aquel país tropical es formada pel bacin del flume Còngo e son afluent Obangui.
Còngo es fòrça pus pichon que l’autre Còngo que totes coneissèm (RDC), amb sonque 342.000 Km2. La sieuna capitala es Brazzaville, situada a l’autre costat del flume Còngo, ont demòra la granda capitala centreafricana de Kinshasa (capitala de RDC). La sieuna populacion es tanplan pus pichonèla amb aperaquí 1,5 milions d’abitants. De vilas coma Pointe-Noire son encara pus pichonas, amb 643.000 abitants.
Còngo a un clima tropical. La sason de pluèjas demòra de març a junh. La rèsta de l’an la sason es seca. Totun, l’umitat e de nautas temperaturas son permanentas pendent tot l’an, pr’amor del flume Còngo e los sieus afluents, qu’inondan la region sovent.
La geografia d’aquel país african es divèrsa, amb de replanats costanièrs, de regions montanhosas e encara de vals. Gaireben un 70% del territòri de la republica de Còngo son de forèsts tropicalas o de sèlva, çò qu’arrèsta plan l’espandiment de l’agricultura (amb un trist 0,20%). Las montanhas, malgrat que tanben importantas, son brica nautas. Lo Mont Nabeba (1.020 m) n’es la montanha pus nauta, situada en la region de las montanhas Mayumbe.
Val pas dire que lo màger flume del país es Còngo, un dels màgers flumes de la planeta. Delimita la frontièra occidentala amb l’autre Còngo, la RDC. Un autre flume tanben plan important es lo Koilú-Niari.
Una fòrta volontat ecologica
La volontat dels abitants de Còngo de protegir la sieuna riquesa environamentala comencèt ja en l’epòca de Còngo-Brazzaville coma colonia, jos administracion francesa. I foguèron creats alavetz e pendent la decada de 1950 divèrsas reservas naturalas. Dempuèi alara diferents govèrns nacionals creèron una polida lista d’airals protegits e pargues nacionals, a mai de doas reservas de biosfèra mondiala reconegudas per l’UNESCO ; Odzala, creada en 1997 e Dimonika, creada en 1988.
Còngo es un país paure malgrat una gigantassa riquesa minièra ; a de petròli, de fusta, de zinc, d’urani, de coure, de fosfats, d’aur, de magnèsi, de gas natural e de fònts creadoras d’electricitat gigantassas pr’amor de sòns flumes. Totun, sonque se pòt cultivar la tèrra en un trist 1,55% e la culhita annadièra total ven mendre del 0,2 % del territòri. Es malaisit creire qu’un estat amb un del flumes pus importants de la planeta posca aver sonque mens de 20 Km2 amb d’aiga del meteis. A mai, tanben patís divères problèmas environamentals coma la nauta pollucion pr’amor de las emissions de veituras o pollucion d’aiga e, sustot, de desforestacion.
La reserva de Lefini foguèt creada en 1951 e uèi protegís mai de 6.300 Km2 de sèlva, bòsc umid e de paluns. Es pròcha del lac Blau e es situada a 140 Km de la capitala estatala. Om i pòt trapar plan d’ipopotams, d’antilòps, de bufles, de gasèlas, de monards e de sitatungas. Las màgers menaças actualas que patís Lefini son lo braconatge, lo fuòc e la desforestacion.
Pus important es lo pargue nacional de Noabelé, que fa part de çò qu’òm nomena la Trinacionala de la Shanga, una amassada de tres pargues nacionals de flora e fauna protegida situats en Cameron, Còngo e Republica Centreafricana e creada en 2012. Los autres dos pargues son Lobeké, en Cameron e Dzanga, en RCA.
Noabelé foguèt creat en 1993 e protegís, uèi lo jorn, mai de 406.455 ectaras. Es administrat pel govèrn de Còngo e tanben per la societat internacionala WWF. D’efièch lo govèrn de Còngo patiguèt plusors criticas pr’amor que, segon d’organizacions coma Survival International, cal mai ajudar lo desvolopament uman e protegir mens la natura car, los abitants de l’airal tanben devon recebre de beneficis del pargue. Un prètzfach que, segon aquela organizacion, se debana pas encara.
Se òm parla de Shanga coma un tot, òm pòt parlar tanben d’un tresaur environamental, amb 103 espècias de mamifèrs dont 16 de monards – la populacion de gorilla de montanha es tras qu’importanta a novèl mondial, a mai dels chimpanzés e bonobos que i demòran-. Tanben i a 13 espècias de carnivòrs (la pus celèbra es la pantera negra de la sèlva). Tanplan i a de rosegaires (33 espècias ) e de quiroptèrs a mai d’elefants de bòsc, de gorillas de còsta, de bongos, de grands antilòps, de bufles de forèst, de potamocèrs e d’ilocèrs e atanplan de pangolins.
En mai d’aquò, i a 379 espècias d’ausèls, 20 espècias d’anfibians e 14 espècias diferentas de reptil a mai de 316 espècias desparièras de parpalhòls. Mas Còngo encara a d’autras reservas naturalas brica visitadas pels toristas (aperaquí sonque 100 toristas en 2019). Son lo Mont Fouari o lo Santuari Chimponge – que forma part de l’Institut jane Goodall e protegís 70 Km2 de jungla e los chimpanzés que i a dins-.
A mai, Dimonika (resèrva de la biosfèra), Tsolú o encara Ntokú protegisson populacions importantas de crocodils del Nil e crocodils nans, de gorillas (15.000), d’elefants de forèst (8.000) e gaireben 1.000 chimpanzés. E tot aquò fa de Republica de Còngo un estat african amb un naut nivèl de volontat ecologica, que vòl protegir la sieuna sèlva e, sustot, amb l’ajuda economica de l’Union Europèa, la sieuna fauna e flora. Sonque cal desvolopar pus lo torisme per beneficiar lors abitants e ne far, benlèu, lo Còsta Rica african, exemple d’ecotorisme e proteccion nauta de l’environament de la planeta blava.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
