Un dels primièrs territòris en èsser conquistat per las legions romanas foguèt l’actuala Occitània, interpretada coma una estrategia en la creacion de la província de la Gàllia. Pendent tot aquel procès, comencèt a meitat del sègle III aC e s’alonguèt fins a l’inici de l’èra occidentala, en divèrsas escasenças los romans deguèron conquistar novament de territòris someses car s’èra produsida una revòlta contra lo poder roman.
Las primièras luchas se produsiguèron contra las tribús dels ligurs l’an 237 aC, qu’ocupavan lo territòri dempuèi l’actuala Marselha fins al nòrd de la Peninsula Italiana. L’actuala província italiana de la Ligúria recep lo sieu nom d’aquelas ancianas tribús. E los salusians, que residissián a l’entorn de l’actuala Marselha, èran justament la tribú mai importanta dels ligurs.
Los ligurs èran una menaça per la seguretat de Roma, mas tanben per las atacas que realizavan contra de vaissèls romans. Foguèron pas someses definitivament fins l’an 14 aC.
La còsta mediterranèa de las futuras províncias romanas de la Gàllia e l’Ispania foguèron scenari d’una guèrra entre las doas grandas poténcias del Mediterranèu Occidental; romans e cartagineses. La victòria romana provoquèt l’expansion del sieu empèri per tot aquel airal.
En transitant justament per tot aquel airal mediterranèu, lo general cartaginés Annibal, ensagèt d’arribar fins a Roma per atacar la vila del Laci l’an 218 aC. Mas, malgrat que fòrça tribús consideravan los romans coma de potencials conquistaires, avián tanben la meteissa opinion dels cartagineses, e Annibal recebèt pas cap d’ajuda, mas una clara ostilitat d’aquelas tribús pendent lo sieu viatge fins a Roma. Lo fracàs d’Annibal provoquèt lo començament de la futura victòria romana pendent las Guèrras Punicas, e mai seriá pas immediat aquel triomfe definitiu.
En qualqu’una escasença, lo domeni e subordinacion a Roma s’atenhiá perque una vila o una tribú demandava d’ajuda als romans contra qualqu’una autra tribú o vila vesina. Los Massalians, qu’èran los descendents dels grècs e qu’avián colonizada e fondada la vila grèga de Massalia (l’actuala Marselha), demandèron d’ajuda justament contra los ligurs, e los romans aprofechèron aquela peticion per derrotar aquelas tribús. Posteriorament, pendent la guèrra civila romana entre Pompèu e Juli Cesar, a meitat del sègle I aC, Massilia foguèt incorporada a la republica romana coma puniment per aver apiejat lo derrotat Pompèu.
La creacion de Narbona
Un dels eveniments basics per manténer lo domeni e iniciar la romanizacion foguèt la creacion de vilas romanas, e en aquel arc mediterranèu, la creacion de Narbona l’an 118 aC foguèt basica. Aquel meteis an, lo general Bituitus desfachèt e dominèt divèrsas tribús liguras, e foguèt fondada la vila d’Aquae Sextae, coma vila rectora del territòri, ont uèi es l’actuala Ais de Provença.
Malgrat l’invasion de Cimbres e Teutons, dos pòbles provenents del nòrd d’Euròpa, l’an 113 aC, que quitament desfachèron inicialament los romans, l’an 103 aC, lo consul roman Caius Màrius desfachèt aqueles dos pòbles justament a Aquae Sextae, e consolidèt lo poder roman al territòri.
Divèrsas revòltas se passèron pendent lo sègle I aC contra lo poder roman, mas e mai se qualqu’unas estonèron inicialament los romans, que patiguèron qualque desbranda, las legions romanas atenguèron fin finala de recuperar lo domeni del territòri, e entraïnèron una granda repression per evitar quina nòva temptativa que siá de revòlta.
Coma exemple, l’an 54 aC, lo meteis Juli Cesar s’afrontèt contra lo general cèlta Vercingetorix dels Arverns (a l’actuala Auvèrnhe), que batalhèron e ganhèron als romans, mas foguèron definitivament desfachats en Alesia dos ans après.
Cossí podèm veire lo procès de conquista foguèt pas immediat, car Roma encara se consolidava e èra pas arribada al poder militar qu’atenheriá pendent lo sègle I. Los problèmas intèrnes romans èran compensats per una estrategia de collaboracion amb qualqu’unas tribús e per lo aprofechament de las luchas entre aquelas meteissas tribús.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
