Home DIVÈRSES FAUNA AMERICANA (16): LO COCUT CORREDÍS
FAUNA AMERICANA (16): LO COCUT CORREDÍS
0

FAUNA AMERICANA (16): LO COCUT CORREDÍS

0

Al desèrt del sud-oèst d’America del nòrd i viu un dels aucèls mai tipics mas tanben pus estonants del continent. Es un aucèl que decidiguèt, benlèu fa milions d’ans, de volar pas pus, com l’estruci. Caliá, pasmens, poder fugir plan dels predators, e causiguèt córrer e córrer plan, car pòt arribar plan als 42 Km/h. Parlam del cocut corredís.

Lo cucut corredís a la costuma de recebre de calor del Solelh pendent las primièras oras del jorn.

Per ansin, lo cocut corredís o cocut correire, tanben plan conegut pel sieu nom anglés (roadrunner) o espanhòl (correcaminos) es un aucèl de longas pautas de la familha del Cuculidae (Geococcyx). N’i a doas espècias, una màger (californianus) e l’autra pus pichonèla (velox). Lo nom scientific vòl dire justament aquò “cocut terrèstre” mas tanplan es conegut amb d’autres noms coma l’assassin de sèrps (Snake killer) o encara lo cocut del chaparral.

Lo terrèn pus arid, gaireben desertic, es l’ecosistèma preferit del cocut corredís car aima brica de luòcs amb de bòsc o vegetacion barrada mas tanpauc de luòcs ont i a pas cap vegetacion. Car atanben a de besonh d’arbrilhons o de cactus per i bastir los nius. E ailà, en aquel paisatge, es ont traparà un sens nombre de predas, pr’amor qu’es un aucèl oportunista e omnivòr.

Lo cocut corredís desvolopèt, fa centenars de milièrs d’annadas la fugida terrèstra coma forma de fugir dels predators. Es plan conegut pels cercaires pr’amor que, de totes, los aucèls terrestres (e aquò vòl dire que volan pas) sonque l’estruci pòt córrer mai encara (mai del doble). Totun, pòt córrer a mai de 30 Km/h d’un biais aisit e tanplan pòt arribar als 40 Km/h pendent un moment de dangièr extrèm.

Lo terrèn pus arid, gaireben desèrtic, es l’ecosistèma preferit del cocut.

Pòt volar mas o fa pas d’un biais aisit e, mai que volar, çò que fa es sautar quatre o cinc mètres amb l’ajuda de las alas. A mai d’aquò, es plan conegut pr’amor qu’ataca sovent (e manja) tota sòrta de sèrps, tanben aquelas que son pus verinosas.

Benlèu es un aucèl plan adaptat a aquel airal desertic del sud-oèst d’Estats Units e lo nòrd mexican car ailà pòt córrer mai e mai, cambiar de direccion d’un biais estonant e tras que rapid amb l’ajuda de la coa o caçar d’invertebrats, pichons mamifèrs o reptils amagats darrièra d’una planta o jos una roca.

Uèi lo cocut corredís (Sha-shua en la lenga dels Pueblo) es considerat en defòra del dangièr d’extincion car òm pensa que n’i auriá aperaquí un milions d’especimèns als sieu abitat natural. Pasmens, la sieuna situacion coma espècia cambièt d’un biais radical fa pas gaire, aprés las primièras leis umans que lo protegisson, car foguèt plan caçat pels umans al long dels sègles XVIII e XIX (pas pels indigènas americans).

Poder espepissar la fugida d’un cocut correire es estonant pr’amor que nimai los cans pòdon lo caçar. La sieuna velocitat tanben ajuda plan aqueste aucèl terrèstre a l’ora de caçar tota sòrta d’animals pichonèls al desèrt. La sieuna dièta es pro diversa: de reptils, de sèrps pichonas, d’escòrpis, d’aranhas (tanben la veusa negra), de rosegaires, de conilhons, de pichons aucèls e lors uòus, de coleòpters, de formigas e d’abelhas, de cagaròls, de grapauds e tanben de carronha.

L’aucèl uèi es un dels aucèls terrèstres mai rapids de la planeta.

A mai, tanben manja sovent divèrses fruches de plantas del desèrt e tanplan de granas salvatjas (fins a un 10% de la sieuna dièta). Quora caça una sèrp assaja de l’encerclar e puèi li donarà un còp amb lo bec per l’aucir. Se es tròp longa la manjarà entièra e, de còps, la coa es encara en defòra del bec de l’aucèl pendent d’oras del còp qua ja comencèt la digestion del cap de la meteissa.

Un aucèl que s’adapta plan

Lo fossil pus ancian de cocut corredís a una edat d’aperaquí 30 000 annadas. Fins a fa sonque 8 000 ans los cucuts correires demoravan mai al nòrd de son abitat actual. E migrèron vèrs lo sud. Uèi, e al long de tot lo sègle XX òm poguèt demostrar que l’espècia seriá a mand de tornar, pauc a cha pauc, a d’airals pus septentrionals, maugrat qu’ailà los especimèns son pus rars e la màger densitat de cucuts correires es al sud de l’estat de Tèxas.

Lo cocut corredís fa fins a 62 cm de longor e a una envergadura d’alas de fins a 61 cm. Pòt pesar entre 221 e 538 gr. La femèla es sonque un pauc pus pichona que lo mascle mas la color de las plumas en ambdós sèxes es parièra. La part superiora es de color bruna amb de tons negres. Lo còl e pitre son blancs amb de tacas pus escuras. A una cresta sul cap e an quatre dets a cada pauta.

Lo crit del cocut corredís, plan celèbre pr’amor de la benda dessenhada del bip-bip e lo coiòt, tanben es divèrs. Pòt far fins a set crits diferents. E pòdon èsser ausits a mai de 250 m lo del mascle e a mai de 300 m lo de la femèla.

La sieuna dièta es pro diversa: de reptils, de sèrps pichonas, d’escòrpis…

Lo sieu abitat natural s’espandís dempuèi Califòrnia fins a Loisiana e dempuèi l’estat de Colorado e Utah fins a l’estat central de Mexic. Çò de mai normal es lo trapar en de regions situadas a mens de 2 300 m. Pasmens es pas un aucèl nomada e a la costuma de viure prèp d’ont nasquèt. Lo territòri, defensat pel mascle e la femèla, car es un aucèl monogam, a una mejana de 700 x 800 m e lo mascle avertís totjorn los estrangièrs d’i dintrar jamai.

Lo periòde de reproduccion comença a Tèxas aperaquí lo mes de març e mai al nòrd pus tard. Ambedós aucèls de la parelha culhison de brancas per bastir un niu plan polidòt, que bastiran sus un arbrilhon o un cactus e situat a mai de 3 mètres de nautor. La femèla pond entre 3 e 6 uòus e los polets naisseràn en sonque 18 jorns. De soslinhar que naisson segon la maire pondèt l’uòu (fach en divèrses còps), e aquò entraïna una naissença diferenta que pòt èsser d’oras o de jorns entre polet e polet. Quand i a pro manjar la femèla pondrà un segond còp lo quite an. E coma totas las espècias de cocut tanben daissa d’uòus en de nius d’autras espècias que los suenharàn parièr.

Una de las caracteristicas mai estonantas del cocut corredís es la sieuna capacitat per s’adaptar a la calor ont demòra. Per ansin, a la costuma de recebre de calor del Solelh pendent las primièras oras del jorn abans de començar a caçar, un prètzfach que pòt arribar  a miègjorn . Puèi,  demòra luenh de la calor, se pòt, jos un arbrilhon o planta, per i restar fins a pauc abans de la fin del jorn, quora tornarà a caçar. A mai d’aquò, a la termoregulacion corporala coma defensa per subreviure al desèrt.

La termoregulacion vòl dire qu’a una temperatura corporala desparièra pendent lo jorn (pus nauta) e pendent la nuèch (mai bassa). Aital, pòt aver una temperatura jornalièra de 40 ºC e de 34ºC durant la nuèch (lo mascle non e pr’amor d’açò pòt suenhar los uòus tanben la nuèch).

En mai d’aquò, perd pas de liquid pr’amor d’una membrana qu’a a la cloaca e a de glandulas nasalas qu’arrèstan un excés de sal al còs de l’aucèl. Aprés la nuèch, doncas, aurà un banh de solelh per tornar a aver la temperatura corporala pus nauta tornarmai. Pòt aquò far sus un cactus pendent 2 o 3 oras amb las alas totjorn dubèrtas. Puèi, e al long del jorn, demorarà tanben aital mièja ora divèrses còps, fins qu’arriba la nuèch.

Sonque l’estruci pòt córrer mai encara.

Lo cocut corredís foguèt, pendent milièrs d’annadas, un aucèl plan aimat e admirat pels indigènas americans. Pels Pueblo lo veire donava proteccion contra demònis e marrits esperits. Tanben foguèt plan aimat pr’amor qu’èra plan conegut qu’atacava sustot de sèrps verinosas. E pr’amor d’açò foguèt considerat totjorn coma un aucèl qu’a fòrça coratge. Es lo d’adai dels Pima, lo góshdiyé dels apaches o encara lo pooepooe dels shoshone.

Pasmens, l’òme blanc considerèt qu’atacava d’autres aucèls que tanben voliá caçar (aquò foguèt jamai desmostrat) e pr’amor d’aquò foguèt plan caçat  e aucit al long del sègle XIX. La situacion aperaquí l’an 1900 èra tras que grèva e divèrses experts avertiguèron que podiá desaparéisser plan. Aprés arribèron las primièras leis qu’ajudèron las doas espècias a se recuperar e uèi la sieuna condicion es pas inquietanta.

Lo cocut corredís es doncas un predator mas tanben una preda d’autres predators. Divèrsas espècias de felins del desèrt e tanben lo raton lavaire pòdon lo caçar per lo manjar. D’aucèls coma lo falcon aplomado tanplan pòdon o far. E tanben es perseguit, pel coiòt.

L’adaptacion terrèstra d’un aucèl es un fach que se debana pas sovent. Lo cocut correire es un d’aqueles aucèls que decidiguèt d’o assajar. E la vertat es qu’aquò foguèt un polit succés per l’espècia, car uèi es un dels aucèls terrèstres mai rapids de la planeta. Pòt viure coma mejana fins a 7 ans en estat salvatge e fins a 9 dins un pargue zoologic.

Òm pòt lo trapar plan en desèrts mexicans coma los de Chihuahua, Sonora o Mojaves.  Mas tanben mai al nòrd. Sonque a de besonh d’espacis dubèrts e semi-desertics. Las predas arribaràn lèu car, en tot èsser omnivòr pòt plan subreviure dins aquel ecosistema. E tanben fugir dels predators.

E tanplan cal remembrar qu’es un aucèl plan polit, se podètz l’espepissar. Se sospechatz que foguèt un aucèl que fa un pichon moment èra ailà mas qu’ara i es pas pus, e ètz al desèrt del sud-oèst american, çò de pus probable es qu’avètz vist un aucèl terrèstre mas sustot veloç. E pòt pas èsser cap autre aucèl que lo simpatic cocut corredís, un dels aucèls pus rapids del mond.

Un article de Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

 

 

 

 

Christian Andreu Nasquèt a Barcelona en 1972, estudièt jornalisme a l’Universitat Autonòma de Barcelona e son especialitat es la politica internacionala. Parla uech lengas dont l'occitan. A publicat lo libre Art i Lletres a Horta-Guinardó e a collaborat totjorn amb de jornals catalans, bascos e occitans coma La Veu del carrer, El Punt, Egin, A vòste e Jornalet. Es maridat, a dos enfants, Jana e Roger, e demòra a Reus.