Eth darrèr informe des Nacions Unides sus eth cambiament climatic remèrque qu’aguest ei ara mès prigond qu’en 2020 e qu’èra hièstra entà redusir es emissions de dioxid de carbòni ei mès petita segontes centeats d’expèrts que signèren aguest informe. E es abitants des airaus mès vulnerables ja comencen a patir aguest cambiament climatic aué, com es abitants de isles Maldives, que comencen a veir com era erosion des còstes d’aqueres isles ei mès grana e eth nivèu dera mar mès e mès naut.
Atau, e segontes aguest nau informe deth Pannèu Internacionau sus eth Cambiament Climatic (IPCC)) dera ONU, eth cambiament climatic non ei un ahèr deth futur mès actuau, pr’amor que ja ei ací. E ne era adaptacion ne era luta actuau pòt hèr arren contra aguest cambiament pr’amor que non ei pro aué. Atau, e segontes centeats de scientifics de tota era planeta (270) que participèren en aguest nau informe, cau auer ua actitud mès proactiva entà redusir de vertat es emissions de dioxid de carbòni ena atmosfèra dera planeta.
Non i a cap adaptacion possibla
Es scientifics voleren remarcar que non podem adaptar-nos ad aguest cambiament climatic. “Aué i a era naua idèa que cau adaptar-mos ad aguest cambiament climatic e que non cau redusir es emissions de dioxid de carbòni ena atmosfèra. Açò ei encara çò que pense era majoritat de persones dera planeta, çò diguec Anne Christianson, directora deth Centre de Progrés American de Washington. E non ei atau”.
Er informe arribe dempús d’un estudi de mès de 34 000 tèxtes scientifics de 67 païsi hèt per 270 scientifics e siguec presentat eth 28 de hereuèr d’enguan. Çò qu’ei hèt enquiara non ei pro, çò dideren en informe. Non i a pro damb hèr jardins urbans e adoptar era agroforestacion. Cau hèr un esfòrç mès gran. Pr’amor qu’entre 3,3 e 3,6 bilions de persones demoren fòrça vulnerables a catastròfes com inondacions, mens minjar e aigua e episòdis climatics catastrofics en Africa, Asia e America centrau e meridionau pr’amor des efectes actuaus deth cambiament climatic.
Segontes aguest informe tanben cau adoptar decisions a nivèu locau damb es comunautats mès petites. En 2030 serà de besonh talhar ath 50% es emissions de dioxid de carbòni per rapòrt as de 2017 entà arrestar un creishement d’1,5ºC des temperatures actuaus. Mès açò poirie arrestar aguest creishement en sonque 3 o 4 annades e non 30 o 40 com se pensaue enquiara. E açò ei ua fòrça bona notícia.
Ja i a aué mès huecs e mès grèus qu’abans e açò pòt provocar era extincion de milèrs d’espècies d’animaus e arbes ena planeta. En 2050 açò provocarà mès problèmes entàs dus tresaus dera umanitat, sustot es que viuen en ciutats. En sud dera planeta cada còp ei mès malaisit cultivar e es pescadors marchen mès e mès lonh entà pescar. Ajudar a crear entre un 30% e un 50% des tèrres dera planeta (e tanben es sòns oceans) com resèrves naturaus poirie ajudar, sustot es còstes damb mangròves.
“Era natura mos pòt sauvar, çò diguec Inger Anderson, directora deth Programa Environamentau dera ONU. Mès sonque se sauvam era natura abans. Mès non podem pèrder més temps pr’amor qu’era hièstra entara sauvacion dera planeta (e nosati damb era) ei mès e mès petita, çò que vò díder qu’auem mens temps entà reagir. Mès encara podem sauvar-mos toti”.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
