ERA ORIGINA DES REPTILS

Era vertadèra origina des reptils tanben ei fòrça anciana. Pòt èster situada entre ara hè 310 e 320 milions d’annades ena epòca de paluns deth Carbonifèr. Maugrat que pendent fòrça temps se creiguec qu’er animau mès ancian d’aguest tipe d’animaus siguec Casineria (que visquec hè d’aperaquí 315 milions d’annades) aué ei coneishut que siguec dilhèu Hylonomus eth reptil mès ancian que jamès demorèc ena planeta.

Hylonomus siguec, totun, un reptil fòrça petit, que semblaue ua cernalha e sonque hège entre 20 e 30 centimètres de longada. Auie fòrça dents e òm pense qu’era sua dièta siguec insectivòra. D’auti animaus que visqueren pendent aquera lonhana epòca damb Hylonomus sigueren Westlothiana e Paleothyris. Totun, qu’eth sòn classament non ei encara clar.

Tanben cau díder que, maugrat qu’ei segur que ja pendent era epòca deth Carbonifèr i aueren d’autes espècies de reptils, er episòdi d’extincion gigant que i auec pendent era fin d’aquera epòca tanben provoquèc era desaparicion dera majoriat d’animaus terrèstres e , damb eri, tanben des reptils.

Maugrat tot açò, aquera gigantassa extincion de fauna que patiguec era Tèrra siguec, dilhèu, mens intensa damb es reptils que damb auti anfibians. Aguesti aueren de tornar a pondre es ueus ena aigua, mès es reptils poderen contunhar de hèr açò en tèrra e dilhèu pr’açò poderen adaptar-se milhor as condicions environamentaus en tot vier tanben carnivòrs o erbivòrs a mès d’insectivòrs. Lèu comencèren a controlar era comunautat animau e vengueren fòrça mès diuèrsi. D’aquera epòca ei especiauments coneishut eth reptil Mesosaurus, un genre que minjaue peishi.

Era epòca des reptils

Maugrat qu’ua part importanta des parareptils vengueren gigants pendent era fin deth Permian, es ancessors des reptils modèrns tanben s’adaptèren e vengueren es ancessors des tortugues, es crocodils e tanben es dinosaures. Quan comencèc era naua edat es vertadèrs reptils (archosauromorfi) dominauen ja era planeta. Caminauen dreti e semblauen crocodils damb pautes longues. En Triassic ja èren majoritaris maugrat qu’encara aueren de besonh mès de 30 milions d’annades abans de vier dinosaures, pterosaures o mosasaures.

Dempús deth Cretacèu era majoritat dera megafauna des reptils auie, totun, desapareishut. Ena aigua sonque demorauen es tortugues e crocodils e en tèrra es audèths. Aué se sap qu’abans dera nòsta epòca viueren mès de 10 000 espècies de reptils diferentes e 10 000 mès d’audèths e açò ei gaireben eth doble des mamifèrs que i a aué ena planeta (d’aperaquí 5 700 espècies).

Per tot açò donques òm pòt díder qu’es reptils an auut ua fòrça longa vida biologica ena planeta. Que sigueren prumèr petites espècies que dempús vengueren gigantes e controtlèren era vida en tèrra, mar e cèu abans de tornar a mesures relativament petites coma es qu’an aué. Son dilhèu pr’açò exemple de superviuenti clars ena istòria dera vida ena planeta blua.

Era Redaccion

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita