Maugrat que pòt èster malaisit de creir, toti es animaus terrèstres que i a aué en dia sus tèrra an com ancessors es peishi marins (un hèt negat pes contraris dera evolucion). Ei malaisit de creir pr’amor que, maugrat que son tanben animaus vertabradi, respiren damb branquies e non damb paumons, e an aletes, e non pautes. Mès pendent eth Devonian apareisheren es prumèrs animaus qu’èren mitat peishi e mitat anfibians, es labirintodonts. E maugrat açò, aué es peishi encara son es solets sénhers dera mar.
Aué an estat classades mès de 27 300 espècies de peishi diferentes. Açò hè d’aguest grop es vertebrats mès importants dera planeta. Totun, non ei un grop omogenèu pr’amor que les cau dividir en tres classes pro diferentes; es peishi cartilaginosi, es peishi damb uassi e diuèrsi grops de peishi sense maishèra, com es lamprèes o es mixines.
Ua evolucion fòrça longa
Pendent eth Cambrian, ara hè 530 milions d’annades, comencèc era explosion de vida en es mars e oceans dera planeta. Es prumèrs organismes coneishudi com cordats desvolopèren un cran e ua colomna vertebrau, çò que menèc entàs prumèrs vertebrats dera planeta. Haikouichthys serie un d’aqueri animaus, apertenhents tath grop des Agnata.
Mès tard neisheren diuèrsi peishi sense maishèra nomentats conodonts e tanben d’auti petiti peishi cuirassadi qu’auien eth nom d’ostracodèrms. Dempús, pendent era edat siluriana, neisheren dus grops naui de peishi, es prumèrs peishi cuirassadi e tanben coneishudi com placodèrms e es prumèrs acantodians. Mès siguec pendent eth Devonian que i auec ua vertadèra explosion de diuersitat de peishi. Justament aguesta epòca ei coneishuda com era Edat des Peishi pr’açò.
Aué ei confirmat scientificament qu’aqueri peishi sigueren es ancessors dirèctes des tetrapòds, çò ei es vertebrats damb quate pautes qu’aué son es anfibians, es reptils e es mamifèrs mès tanben es audèths.
Es peishi patigueren diuèrses extincions ath long deth temps. Pendent eth Silurian, eth Devonian e eth Triassic mès tanben pendent eth Cretacèu. Mès çò qu’ei segur ei qu’evolucionèren a partir d’animaus com es coralhs, pr’amor qu’es sues larves semblen peishi primitiui.
Hè 530 milions d’annades, totun, peishi primitiui com Pikaia, Haikouichthys e Myllokunmingia sigueren es ancessors des animaus que, dempús, aurien colomna vertebrau. Milions d’annades dempús, hè 395 milions d’annades, apareisheren es prumèrs reptils e anfibians dera nòsta planeta. Auien paumons e uassi, maishèra e pautes e pr’açò podem díder aué qu’era evolucion des peishi ei ua des mès longues de totes es que viueren ena nòsta planeta. E qu’encara contunhe aué en dia.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
