Maugrat qu’es darrèri estudis genetics hèti sus es denisovans afirmen qu’aguesti aurien patit era extincion finala hè sonque 15 000 annades (e donques que sigueren vertadèrament era darrèra espècia que visquec en temps abans de nosati), era prigondor deth coneishement scientific qu i a aué sus es neandertalians (damb un començament e ua fin, a mès d’ua complèxa vida sociau) hèn d’aguesti dilhèu era darrèra espècia mès coneishuda que visquec damb nosati abans dera sua extincion finala.
Eth concèpte d’espècia quan parlam des neandertalians ei tanben discutit. I a cercaires que defenen que siguec ua espècia ominida desparièra dera nòsta. Segontes d’auti, totun, que sonque siguec ua subespècia e pro. E enquiara (maugrat tot çò que diden uns e auti) non i a cap conclusion finala. E donques ei tan scientific aué díder Homo neanderthalensis coma Homo sapiens neanderthalensis.
A mès d’açò ei coneishut (es fossils mès ancians atau ac confirmen) qu’ei ua espècia ominida que se separèc dera espècia anteriora (Homo heidelbergensis) en Euròpa hè aperaquí 430 000 annades. Era sua fin tanben ei pro coneishuda: es tecnologies der òme modèrn ja auien desplaçat totaument era tecnologia nenadertaliana en Pròplèu Orient hè entre 41 000 e 39 000 annades.
Totun, es neandertalians iberics serien es darrèri d’Euròpa que patirien era extincion finala. Era Teoria paleoantropologica der arriu Èbre com era termièra finala d’aguesta espècia entre eri e nosati aurie encara demorat era sua extincion finala enquia hè 35 000 annades .
A mès d’açò encara sigueren trapadi fossils neandertalians que visqueren en Gibraltar enquia hè 30 000 annades (Zafarraya) e hè 28 000 annades (era Cauna de Gorham). E encara i a cercaires qu’afirmen qu’es darrèri neandertalians aurien suberviscut en es montanhes des Orals encara mès temps, enquia era sua desaparicion totala.
Un cambiament radicau dera nòsta vision
Des deth classament deth fossil trapat en 1856 ena Val de Neander, era vision qu’auem auut sus es neandertalians cambièc fòrça e aué coneishem d’ua manèra fòrça mès prigonda aguesta espècia: sabem qu’era sua societat ère fòrça mès complèxa que non se pensaue pr’amor dera satisfaccion dera sua tecnologia, entre autes causes: aguesta includí era industria de pèira nomenada mosterian, era creacion de huec, eth bastiment de cabanes, era utilizacion de materiaus adesius, era capacitat de hèr ròba com “ponchos”, era navegacion maritima (aué se cre que crotzèc er estret de Gibartar) e er usatge de plantes medicinales entre d’autes causes.
Tot açò non ère coneishut quan Marcellin Boule trapèc era esqueleta d’un vielh en La Ferrassiá en començament deth sègle XX. En aquera epòca non se sabie qu’ère un òme malaut e era vision (melhor dit descripcion) qu’aqueth cercaire dèc des neandertalians siguec era d’ua espècia fòrça primitiua, que non sabie guaire comparada damb era nòsta. Hè mès de cent annades qu’era majoritat des persones auem aquera imatge (díder qu’un ei un neandertalian qu’ei un insult cèrt) e encara calen centenats d’articles scientifics entà cambiar un aute còp aquera vision enquia ua auta mès corrècta.
Aué sabem tanben que, maugrat que tanben i auec neandertalians en Africa e Asia, era majoritat dera populacion d’aguesta espècia demorèc en Occitània, Catalonha e Nòrd Iberic. E era mès grana densitat de campaments neandertalians siguec e ei encara (quan parlam de neandertalians classics) Occitània.
Recenti estudis confirmèren qu’eth neishement d’aguesta espècia (isolada geograficament d’autes) se passèc eth torn d’un grop d’especimèns fòrça redusit (un hèt que tanben se passèc damb nosati). Atau, es scientifics cren aué que non serien guaire mès de 12000 coma maxim e mens de 3 0000. Totun, era diferéncia mès grana entre es neandertalians e nosati ei qu’aguesta populacion non creishec guaire (enquias 25 000) pendent milèrs e milèrs d’annades enquia que comencèc un declin prigond hè 2 000 annades.
Era Teoria dera trapa boserupiana afirme qu’era capacitat de suberviuença d’ua espècia ominida ei limitada (era ora de créisher) pera sua capacitat d’auer carn e aguesta ei tanben limitada pera sua tecnologia. I a naua tecnologia se i a mès populacion, mès s’aguesta non ei mès grana era populacion demorarà petita. E açò serie çò qu’aurie passat damb era tecnologia e populacion des neandertalians pendent aumens 150 000 annades.
Causes dera fin
Era morfologia des neandertalians confirme que siguec ua espècia qu’aimaue mès demorar laguens des bòsqui. Aciu podie caçar melhor es prèdes (un hèt tanben demostrat pes herides). Quan i auec ua retirada des bòsqui pr’amor d’un cambiament environamentau, era nòsta espècia avancèc mès e es neandertalians non aurien sabut com s’adaptar. Un hèt dificil de créder pr’amor d’ua capacitat cerebrau de 1600 cm3 8aué era nòsta a ua mejana de 1270 cm3 e hè 200 000 annades de 1475 cm3). A mès, era capacitat craneana jamès trapada en un ominid siguec era d’un neadertalians en Amud (1736 cm3). E tot açò vò díder que non siguec ua espècia pèga.
Aué es cercaires son mès partidaris d’autes teories com era violéncia dera nòsta espècia o era transmission de malauties (virus) es qu’aurien provocat, a mès deth clima, era fin d’aguesta espècia ominida. Mès non i a cap supòrt scientific entara pòga intelligéncia neandertaliana: hègen art (encara en discussion), sigueren es predators mès herotges dera epòca, minjauen carn mès tanben vegetaus e granes e cercauen se un lòc ère ben ventilat abans de hèr huec (com ena Cauna der Abric Romaní, en Catalonha).
Era aparicion dera nòsta espècia en Euròpa tanben comportèc era des nòstes malauties qu’auciren lèu es comunautats neandertalianes europèes. Es pògui que ne demorèren sigueren caçats e mòrts (un hèt que se passèc en totes es naues espècies ominides mès avançades tecnologicament qu’era anterior) per Homo sapiens sapiens.
Atau, sigueren era darrèra espècia que visquec damb nosati 8e amassa damb es denisovans). E tanben sabem qu’era sua fin siguec mès tragica pr’amor de nosati. Se passèc açò tanben damb es denisovans ? Non ac sabem encara e pr’açò homo neanderthalensis pòt èster encara classat coma era darrèra espècia.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
