ER UNIVÈRS (27) : ERA FIN DERA PLANETA BLUA

Era fin des planetes ei un procès universau que se passe tostemps. Tanben era fin dera vida se aguesta ei presenta en aguestes planetes. Era vida ena Tèrra non serà cap excepcion d’un procès comun en univèrs. E, pr’amor d’açò, era fin dera vida ena Tèrra ei un ahèr qu’es cercaires ja an estudiat e que bèri estudis prediden com serà.

I aurà bèth moment ena istòria dera nòsta estela, eth Solei, qu’es resèrves d’idrogèn començaràn a vier menors laguens der astre rei. E tanben començarà un fenomèn fòrça naturau en es esteles, qu’ei era acceleracion dera fusion d’idrogèn, un hèt que provocarà lèu lèu un creishement dera temperatura dera pròpria estela. Damb prigondes repercussions ena vida dera Tèrra.

Aguest procés poirie començar a auer lòc sonque en 1 miliard d’annades – e non cau patir, pr’amor qu’en aquera epòca non i aurà mès umans ena planeta -. Serà un procès lent, mès progressiu, que provocarà ua vertadèra extincion de quinsevolh tipe de vida que i age sus era sua superfícia. Com se passèc damb Mercuri prumèr e Venus dempús. E com se passarà, bèth dia ena Tèrra.

Atau, es temperatures dera nòsta planeta arribaràn a nivèus estonants. Es oceans moriràn – e açò vò díder que se shecaràn– e era temperatura ena Tèrra serà tan nauta que tot, absoludaments tot, cremarà sus aguesta. Fin finau, er oxigèn que i a aué ena nòsta atmosfèra hugerà dera madeisha e era planeta finirà tanben per pèrder era sua atmosfèra.

Es arrais dera mòrt

En aquera epòca es arrais que lutz eth Solei non seràn mès sinonim de vida, mès de mòrt. E açò poirie auer lòc non sonque damb eth Solei mès tanben damb esteles vesines. Atau, era explosion d’ua supernòva d’ua estela pròplèu de nosati – e situada a ua distància de mens de 50 annades-lum – tanben poirie provocar ua fin lèu dera vida ena Tèrra. Era explosion provocarie era fin dera capa d’ozon, e centenats de catastròfes climatiques ena planeta. E non cau desbrembar qu’açò tanben se passe un còp cada 50 milions d’annades, segontes es estadistiques.

En centre dera nòsta planeta i a un còr de hèr que cree eth camp magnetic planetari, clau en desvolopament dera vida ena planeta. Sonque gràcies ad aguest camp magnetic i pòt auer vida ena Tèrra. Eth Solei provòque – es sòns arrais – era arribada ara Tèrra de vent solar qu’a ua velocitat mejana d’enquia 500 Km/segon. Eth camp magnetic terrèstre ei çò qu’arrèste era arribada d’aguest perilhós vent solar ara atmosfèra dera Tèrra e que poirie provocar un perilh gran entara vida. Eth resultat de tot aguest procès pòt èster guardat cada net en bères ues regions dera planeta. Eth resultat d’aguestes batalhes jornadères entre eth camp magnetic terrèstre e eth vent solar, que vò entrar ena atmosfèra, son es nomentades auròres boreaus, que pòden èster observades de manèra nocturna tostemps en emisfèri nòrd.

Un procès naturau normau

Justament eth cambiament d’aguest madeish camp magnetic terrèstre ei un hèt que tanben passèc diuèrsi còps ena istòria dera planeta. E açò ei un hèt scientific, que se passe d’ua manèra fòrça mès soent que non era possibla queiguda d’un asteroïd ena Tèrra, pr’amor qu’ua des darrères passèc hè apuprètz 5 milions d’annades e provoquèc grèus e gigantassi cambiaments environamentaus ena planeta e tanben ena vida que i a ena Tèrra.

Ei justament pendent eth procés de cambiament d’aguest camp magnetic vèrs era sua inversion qu’ei quan es scientifics avisen qu’ei un moment critic entara vida terrèstra : eth camp magnetic demore mès magre e eth vent solar poirie entrar ena atmosfèra terrèstre damb tota era sua fòrça e provocar ua naua extincion generau de vida ena planeta. E maugrat qu’aguestes inversions deth camp magnetic terrèstre non son regulares, era darrèra se passèc hè sonque un million d’annades e aurie podut provocar mens sèuves umides, mès sabana, un espandiment geografic menor dera nòsta espècia en d’auti continents ena recerca d’aliment e d’auti cambiaments genetics qu’aurien provocat tanben un cambiament radicau ena istòria evolutiua dera nòsta espècia.

D’un aute costat, eth centre dera planeta a ua temperatura mejana d’apuprètz 6000ºC. Aguesta calor se’n va tostemps vèrs era superfícia, maugrat que mès baisha. Era pròpria evolucion dera planeta provòque un heiredament dera madeisha e, atau, era calor radioactiua que i a en centre dera planeta ven mès e mès baisha. Non cau díder qu’eth heiredament deth materiau radioactiu que i a en centre dera planeta se heirede de manèra naturau ath long de centenats de milèrs d’annades, dilhèu milions.

Totun, qu’ei un procès naturau normau ena istòria evolutiua des planetes e qu’a, tanben, ua fin. Aguesta serie qu’era temperatura centrau dera planeta vierie tan baisha qu’eth pròpri camp magnetic dera planeta desapareisherie. E non cau díder que se ua soleta inversion deth camp magnetic terrèstre ja pòt provocar – de hèt provòque – gigantasses catastròfes naturaus ena planeta cada cèrts milions d’annades, non podem imaginar qué se passarie damb ua Tèrra sens camp magnetic.

Atau, e tostemps segontes aguesta teoria, serie com ua inversion magnetica mès etèrna. Rebrembatz çò qu’auíem dit sus eth vent solar e es sòns esfòrci jornadèrs entà sajar d’entrar ena atmosfèra terrèstre tostemps ? Donques era pròpria evolucion dera nòsta planeta amiarà bèth dia que i aurà ua fin deth camp magnetic. E es arrais solars poiràn entrar ena atmosfèra e provocar era fin dera vida ena planeta.

Mès enlà de tot açò, qu’aurà de besonh milions e milions d’annades entà vier reau, era escadença mès reau dera fin dera vida terrèstre aurà coma causa principau es umans, qu’aué ja pòden provocar un iuèrn nuclear damb es sòns missils intercontinentaus e era extincion generau de, non sonque era espècia umana, mès tanben de totes, absoludaments totes, es espècies animaus e vegetaus que i a aué sus era superfícia dera planeta. Ua planeta qu’encara aué nomentam planeta blua pera sua vida que, bèth dia, tanben desapareisherà.

Un article de Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita