ER UNIVÈRS (26) : ERA FIN DETH SISTÈMA SOLAR

Èster situat ena zòna d’abitabilitat d’ua estèla ei un prètzhèt ideau entath neishement dera vida. Totun, aguesta madeisha distància – era dera Tèrra deth Solei – serà era que provocarà era fin dera vida ena planeta blua. Justaments pr’amor qu’èm tan pròp dera nòsta estela. Mès non cau inquietar-se pr’amor que quan açò aurà lòc ja non i aurà cap espècia umana ena planeta.

Sonque un accident o ua castròfa celestiau poirie cambiar era data dera epòca qu’eth Sistèma Solar – e damb açò volem díder era majoritat des sues planetes – deisharà d’existir. E damb eth era planeta blua. Pr’amor qu’èm situadi a apuprètz 150 milions de quilomètres deth Solei. Serà açò, en futur, çò que destrusirà totauments tot eth Sistèma Solar e nosati damb eth.

Era istòria e evolucion dera nòsta planeta siguec tostemps plan restacada ara des nòstes planetes vesines. Auem era gravetat qu’auem e era rotacion qu’auem pr’amor dera distància on èm, restacadi damb es autes planetes e eth Solei. Auem encara un satellit naturau, era Lua, que non ei arren mès qu’eth resultat deth chòc entre nosati e Mart. E, pr’amor de tot açò, quan arribarà era fin deth Sistèma Solar tanben aurà lòc era fin dera nòsta planeta.

Èm en un sistèma solar on eth Solei represente eth 99% dera massa totau que i a en aguest. Mercuri non ei laguens er airau d’abitabilitat des planetes deth nòste sistèma. Ei massa pròp deth Solei e pr’amor d’açò era temperatura mejana dera sua superfícia ei d’apuprètz 500ºC.

Venus, era Tèrra e Mart òc que son laguens aguesta region on i poirie auer vida. Son situades ne massa pròp ne massa luenh. En Venus i poirie auer auut vida segontes es darrèrs estudis. Ena planeta blua n’i a. En Mart encara n’i poirie auer (pr’amor deth glaç deth sòn povàs).

Era fin deth Solei

Ja auem estudiat com ei era vida d’ua estela e com pòt evolucionar ath long de milèrs de milions d’annades abans dera sua fin fisica. Eth Solei non pòt èster cap excepcion a tot açò qu’auem dit. Sonque i aurie ua petita diferéncia ; pr’amor qu’ei ua estela mejana, açò poirie assegurar ua vida fòrça mès longa qu’era d’esteles mès granes en Univèrs. Mès que tanben arribarà un dia qu’eth Solei non aurà mès idrogèn e començarà a cremar eth sòn èli. Açò serà eth començament dera sua fin coma estela.

Abans non aurà mès idrogèn seràn demoradi apuprètz – e açò ei çò qu’afirmen es cercaires – entre 10 e 13 miliards d’annades. Era Tèrra neishec hè 4,5 miliards d’annades. I aurà encara vida ena planeta blua en 10 miliards d’annades mès ? Çò de segur ei que ja non i aurà cap espècia umana. Pr’amor qu’era istòria dera evolucion confirme que cap espècia animau ne vegetau arribèc jamès as 300 milions d’annades. Cap. Mens encara a un milèr de milions.

Era fin des resèrves d’idrogèn deth Solei, totun, començaràn a finir dilhèu un shinhau abans d’ací a dilhèu 8 miliards d’annades. E sense idrogèn començarà a cremar eth sòn èli. Açò provocarà, ath madeish còp un creishement dera sua massa totau e eth Solei multiplicarà per diuèrsi còps es sues mesures.

Era fin deth sistèma

Açò, aguest creishement, provocarà era fin prumèr de Mercuri, dempús de Venus e dempús dera Tèrra. Era sua temperatura ena sua superfícia abans d’aguesta fin – pr’amor que serà devorada peth Solei – arribarà a milèrs de grads, dilhèu desenats de milèrs e era sua biosfèra finirà lèu lèu. Mès tot açò non finirà ena nòsta planeta pr’amor qu’eth Solei creisherà  encara mès e mès e arribarà enquia Mart, que tanben deisharà d’existir coma Planeta. Dempús es ipotèsis son diferentes segontes es cercaires. Bèri uns diden qu’eth Solei arribarà a minjar-se enquia Jupitèr – e encara tanben Saturn-. D’auti, per contra, diden qu’eth Sistèma Solar alavetz e sense cap planeta rocosa mès, deisharà d’existir abans d’ua possible explosion gigantassa que poirie patir eth Solei – se morís en forma de supernòva-.

Segontes ua majoritat de scientifics aguesta serà, çò de mès probable, era fin deth Sistèma Solar e dera nòsta planeta. Totun, tanben i a d’auti perilhs que poirien provocar era fin dera vida ena Tèrra fòrça abans com eth chòc dera nòsta galaxia damb ua auta galaxia o era tustarrada encara pejor entre un asteroïd e era nòsta planeta – de rebrembar qu’açò ja se passèc diuèrsi còps e que pr’açò poirie plan tornar a passar-. Totun, e maugrat qu’es estadistiques son fòrça nautes, non ei bric probable un futur atau.

Un asteroïd damb un diamètre de dilhèu un desenat de quilomètres chòque damb era planeta blua aumens un còp cada 50 annades. Quan açò se passe se cree ua mar de bromes de cendre qu’empedís era arribada dera lum deth Solei. Açò pòt demorar milions d’annades e provòque – provoquèc – era fin dera grana majoritat dera vida ena planeta (qu’ei un prètzhèt coneishut damb eth nòm de Grana Extincion e que ja s’ei passat mès de cinc còps ena Tèrra). Ben, se es estadistiques son cèrtes, eth darrèr còp qu’açò se passèc siguec hè 66 milions d’annades. Er asteroïd següent deurie auer queigut sus era superfícia dera Tèrra hè mès de 16 milions d’annades. E des milèrs d’asteroïds que i a entre Mart e Jupitèr n’i a mès de 100 damb un diamètre de mès de 100 Km que son, en tot demorar, dilhèu, ua escadença entà quèir sus era Tèrra e ne provocar era fin dera vida com s’ei tostemps passat.

D’un aute costat, un chòc entre era Via Lactèa e Andromèda tanben poirie èster ua catastròfa gigantassa entara vida ena Tèrra. Maugrat qu’es cercaires confirmèren qu’eth chòc entre esteles, çò de mès segur ei que non aurie lòc damb eth Solei, – dilhèu pera situacion geografica deth nòste sistèma solar ena pròpria galaxia – tanben serie un moment fòrça perilhós entara planeta blua.

Atau, e segontes aguesta teoria, eth chòc entre era nòsta galaxia e Andromèda provocarie era expulsion de diuèrses planetes deth nòste sistèma com Mercuri, Venus, era Tèrra e Mart directament vèrs eth Solei. E açò serie tanben era fin. Encara serie pejor se era planeta patiguesse ua expulsion dera sua orbita enquia ua broma de gas on demorarie soleta- e sense vida- coma ua planeta nomada enquiara fin des tempsi. Mès açò sonque aurie lòc en 4 miliards d’annades.

Un article de Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita