Qu’ei çò que prepausan los scientifics. Ua equipa d’astrològas que demandan de tornar definir lo mot planeta. Lo temps que passa e la definicion actuau d’aqueth mot que deveré d’estar considerada com “anciana”. Dab ua navèra definicion, çò digó, Pluton que poderé entrar sus la lista actuau deus planetas e dab era mei de 100 autes còrs celestiaus.
Sègles de reng, lo mot que volèva díser “aqueth qui’s passeja” e en aquera definicion qu’i avèva lo Sorelh, la Lua, Mercuri, Venus, Mart, Jupitèr e Saturn. A ua epòca la Lua e lo Sorelh n’estón pas mei includits sus aquera lista de planetas. Totun, Pluton que n’estó tanlèu la soa descobèrta en 1930. Qu’i avèva lavetz l’idea que s’èra un còs gasós o rocassós mes qu’avèva la soa orbita a l’entorn deu Sorelh tot qu’èra en ordi. Mes aquò que cambiè en 2006.
Aqueth an, l’Union Astronomica Internacionau que decidí d’ua auta definicion en tot descríver un planeta com un objècte redond qui ei en orbita a l’entorn deu Sorelh e qui n’a pas arren suu son camin. E com Pluton n’entrava pas en aquera navèra definicion, que la sortín de la lista deus planetas. D’un dia a l’aute lo Sistèma Solar n’avó pas sonque ueit planetas. Mes aquera navèra definicion qu’estó tanben hèra criticada per ua part de la comunautat scientifica. La definicion n’èra pas bona pr’amor que, milèrs de planetas exotics qui an ua orbita a l’entorn d’ua estela n’entran pas en la navèra lista de planetas.
Despuish, que cau aver un planeta dab un camin net a l’entorn deu Sorelh. N’i a pas nat planet qui ac hè atau. La Tèrra, Mart, Jupitèr e Neptun que hèn los lors camins dab asteroïdes e ua infinitat d’objèctes qui’s contrapassan suus lors camins. La tresau causa qu’ei ligada dab l’anterior; un objècte que necessita d’estar hèra gran en espaci entà netejar d’autes objèctes de son camin. Que’s pòt trobar ua ròca com la Tèrra en ua cinta de Belt e ne seré pas un planeta pr’amor que lo son camin en direccion deu Sorelh n’ei pas net.
Will Grandy, de l’Observatòri Lowell, en Flagstaff, Arizòna, qu’ei opausat ad aquera definicion actuau deu planeta. “Pluton qu’ei un planeta. Tota la soa vita que n’estó e tostemps que’n serà –çò digó -. Que’s cau avisar ad aqueths problèmas e decidir d’ua navèra definicion de planeta”.
Que cau ua definicion mei simpla
Aqueste mes de març Grundy e d’autes collègas que prepausèn ua navèra definicion deu planeta pendent la Conferéncia de Sciéncia Planetària celebrada en Woodland, Tèxas. Entà eths que cau díser: qu’ei un objècte redond en l’espaci mei petit qu’ua estela. E pro. Damb aquesta definicion Pluton que seré considerat com un planeta. E tanben Ceres. E tanben era Lua.
“Qu’i averé mei de 100 planetas coneguts en lo noste Sistèma Solar que poderé estar considerats com planetas – çò soslinhè Grundy -. Totes los scientifics de la mission New Horizons de la NASA qu’ac pensan atau en çò qui pertòca Pluton”.
Dab aquò que’s poderé estudiar miélher los divèrs aspèctes de Pluton com la soa fisionomia, geologia e atmosfèra e que’s deisharé de discutir de reng quin còs ei. Tot aquò pr’amor aquera mission estatsuniana New Horizons (Nòus Oritzons) que podó demostrar que Pluton qu’ei un monde dab hèra d’interès pr’amor de la soa geologia, atmosfèra complicada e d’autes aspèctes qui hèn d’aquesta planeta un lòc excepcionau dens lo noste Sistèma Solar.
Per aqueths scientifics, los critèris utilizats entà definir un planeta actuaument ne son pas valides. E de mei lo public poderé acceptar aisidament aquera navèra deficcion de planeta en tot díser qu’ei un petit monde, mes petit monde qui a ua estela. Totun, aquera equipa scientifica que considerèn qu’aquera problematica e crearà hèra de discussions en la comunautat scientifica. Entà Grundy e los sons collègas, l’umanitat qu’a utilizat la definicion corrècta pendent hèra temps e qu’adara n’avem pas sonque de la tornar utilizar e pro.
La Redaccion
