Avètz de segur arremarcat que lo cèu es tornat jaune e qu’a plougut d’arena li a quàuquei jorns. Non es novèu, siam acostumats que l’arena nos vengue dau Sahara segond lei vents, subretot lo famós siròc, una aura cauda. Mai aqueste còup lei cercaires de l’A.C.R.O.S ( associacion per lo contraròtle de la radioactivitat de l’oèst ) a detectat de traças de cèsi 137. Lo cèsi 137 qu’es aquò ?
Es un isòtòpe radioactiu de l’element cèsi. Es compausat de : 82 Neutrons e 55 Protons e electrons. 
A una mièja-vida de 30,17 annadas valent à dire que pèrd la mitat de sa massa per desintegracion sus una durada de 30,17 annadas. Quest isòtòpe es un produch de la fission de l’urani en una espetarada nucleària. Estent que la sabla vèn dau Sahara, la soleta explicacion de la presença dau cèsi, son lei esparadas nucleàrias fachas per nostre país dins leis annadas 1960, dau temps que l’Algeria èra un despartament francés.
Un retorn au mandaire
Coma 60 annadas se son debanadas, lo cèsi produch en 1960 a perdut lei tres quarts de sa massa d’origina. ( La mitat en 30 ans, la mitat de la mitat dins lei 30 ans seguents ) Aqueu cèsi 137 se desintègra en bari 137m segond 2 periòdes :
- Un de 30,15 annadas que produtz de bari radioactiu amé una desintegracion beta mens de 512 kilo electron vòlt (KEV).
- Puei dau bari 137n au bari 137 amé una emission de rais gamma sus un cort periòde de 2,5 minutas de 661,17 KEV
La nòrma europea per la desintregracion dau cèsi es estada fixada à 600 BQ/KG. 600 Becquerel per quilograma. L’unitat Becquerel es lo nombre de desintegracion per segonda ( dau nom de Becquerel Henri (1862-1903) fisician qu’a descobèrt la radioactivitat naturala en 1896. Premi Nobèl de fisica en 1903.
L’A.C.R.O.S a mesurat 80.000 BQ subre una surfaça d’un quilomètre carrat çò qu’es leugièr mai fau pas oblidar que lei radioactivitats s’ajústan dau temps de Tchernobil per aquí subretot sus lei pinhièrs es estat mesurat de : 15.000 à 50.000 BQ/KG
Dau ponch de vista quimic lo cèsi a una leugièra toxicitat mai es diferent dau ponch de vista radioactiu. Bòrd que se fixa sus l’ossalha deis animaus e deis umans, e sobretot lei buòus, vacas, braus. Dins la natura se fixa sus l’arena, l’argela e sus quauquei plantas.
Un article de Joan-Glaudi Babois *
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
