Lo mite de Dedal e Icar, explicat al libre ochen de las “Metamorfòras” de l’escrivan latin Ovidi (d’aperaquí l’an 8 de la nòstra èra), es conegut sustot per l’episòdi del sieu vòl o fugida de l’illa de Creta, amb un plan per imitar lo vòl dels ausèls. Paire e filh volián fugir de l’isla mejançant d’las fabricadas per eles meteisses. Dedal, lo paire, avertiguèt Icar, lo filh, que volèsse pas tròp naut, mas Icar voliá veire lo sol, e la calor solara sequèt la substància utilizada per enganchar las alas e Icar casèt e moriguèt.
Sens mesestimar l’importància de Dedal en lo bastiment del famós laberint, preson del Minotaure, l’istòria a ligat mai aquel bastiment als personatges de Tesèu e Ariadna e lo sieu plan de dintrar e sortir del laberint amb l’ajuda d’un fil. Tanpauc obtenguèt pas tanta importància la relacion d’enveja entre Dedal e lo sieu nebot Talos (conegut tamben coma Perdix), malgrat los ensenhaments morals que despren la narracion.
Cossí totes los mites, l’istòria de Dedal e Icar a aportat totjorn d’ensenhaments basats en los comportaments (positius e negatius) dels personatges. Dedal representariá l’intelligéncia, la volontat de superar las dificultats racionalament, lo triomfe en seguir de pautas e de nòrmas… Mas nos mostrariá tanben Dedal lo poder de l’enveja sus l’anma umana, en observar que lo sieu nebot Talos lo superava en intelligéncia, e coma aquel sentiment negatiu d’enveja l’empenh a l’assassinar.
Mas lo sieu filh Icar mostrariá las consequéncias de la temeritat e l’imprudéncia, tan tipicas de la jovenesa, e de pas acomplir las nòrmas. Icar morís per aver pas obesida l’òrdre del sieu paire d’assajar d’arrestar volar prèp del sol. Icar es estat lo simbòl del caractèr rebèl juvenil punit (benlèu un puniment tròp sevèr de la part dels dieus o del destin). Mas tanben Icar pòt èsser comprés coma curiositat juvenila, e mai que siatz en trincant qualqu’unas nòrmas, e malgrat un possible destin fatal.
Motiu d’inpiracion lirica
Las connotacions moralas e educativas del mite de Dedal e Icar son estadas analisadas e estudiadas al long de l’istòria e son estadas motiu d’inspiracion lirica per qualqu’unes poètas. A nivèl scientific, aquela invencion de Dedal, e aquel vam de coneissença, remembran un scientific e artista de la Renaissença pro conegut, Leonardo da Vinci, tanben interessat en lo bastiment de nòus artefactes, e que s’inspirèt en lo mite de Dedal per imaginar d’aparelhs per aténher de volar. Dins del subconscient uman, a existit totjorn lo desir de volar coma los ausèls, e Dedal nos ofrís que lo sòn se pòt acomplir, amb sen e intelligéncia. Dedal foguèt vist coma l’artista e lo scientific complet pendent sègles.
Geograficament, existís una illa en Grècia, nomenada Icària, que recep lo nom del filh de Dedal, ont segon la tradicion èra mòrt e foguèt enterrat Icar. La zòna maritima a l’entorn de l’illa es nomenada Mar d’Icaria. Cossí totes los mites classics, lo mite de Dedal e Icar foguèt motiu d’inspiracion per d’artistas. De l’ensems de la narracion, los artistas s’an mostrat interessats en prene lo contrast de l’experiéncia de Dedal e la jovenesa d’Icar, la fantasia onirica de volar, la casuda d’Icar (coma mòstra del tragic destin per l’abséncia de sen) e lo dolor de Dedal en pèrdre lo sieu filh.
Dins de l’istòria de l’Art, podèm trobar divèrsas mòstras de las legendas grègas e romanas. Los artistas en seguint los paramètres de perfeccion tipics de l’art classic, volguèron potenciar los aspèctes morals e los ensenhaments didactics de la narracion. En lo domeni de l’escultura, l’ensems mai famós es lo creat per l’escultor italian Antonio de Canova entre los ans 1777-1779, ont amb los tipics paramètres neoclassics mesclèt qualqu’unas reminiscéncias barròcas naturalistas, sustot en lo contrast entre las imatges de Dedal (mai vièlh e experimentat) e lo sieu filh Icar (mai jove e sens d’experiéncia).
Mas tanben d’autres movements mai naturalistas, amb un sens mai tragic, prenguèron lo mite, en representant tanben lo dolor e la tragèdia de Dedal, en observar la mòrt del sieu filh Icar. En lo domeni de la pintura, son fòrça estonantas caras e gèstes (entre desespèr e estonament) de paire e filh a l’òbra barròca “La casuda d’Icar” de Jacob Pieter Gowy.
E de movements de tendéncias simbolistas e surrealistas prenguèron tanben lo mite, mercés a qué podiá condusir a l’espectador al sòn de volar, amb Dedal e Icar amb alas que remembravan d’angèls (personatges tipics del simbolisme artistic). Solament coma exemple, podèm nomenar l’”Icar” del francés Henri Matisse (1947) o lo de Marc Chagall (del sègle XIX). Lo mite de Dedal e Icar es sustot remembrat, e mai se pas exclusivament, per la siá fugida en volant e las tragicas consequéncias per Icar, reculhit per l’art, mas tanben a nivèl pedagogic, educatiu e moral.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
