Durant de longas annadas Matias volguèt far marchar los otomans de Bòsnia. Ja avián acomençat d’integrar aquel reialme per fòrça dempuèi l’an 1463 en tot executar lo darrièr rei bosnic Stepan Tomasevic. Dempuèi ailà podián atacar aisidament pas solament la pròcha Croàcia qu’aperteniá a la corona ongresa mas atanben Estíria e Caríntia (las actualas Eslovènia e Àustria) coma ja foguèt demostrat en 1469 quora los otomans faguèron una expedicion fins los Alps en tot far, a mai, una granda pilha amb fòrça esclaus.
Pendent la decada de 1470 e lo començament de 1480 demorèt frustrada la volontat corviniana de crear tornarmai un reialme de Rama, lo nom de Bòsnia tradicional. La frontièra èra prèpa de la vila de Jajce, qu’ara èra crestiana, ara musulmana. En la còsta dalmata demorava encara la pichona republica maritima de Dubrovnik-Ragusa, un pichon mond entre doas religions e solament pr’amor que pagava un tribut de mai en mai grand als otomans. Per eles Ragusa èra tanplan un contrapoder als venecians de la Mar Adriatica.
Lo perilh otoman èra de mai en mai grand pendent los ans 1480 quora ataquèron e conquistèron la vila d’Apulia d’Otranto, en Itàlia. Aquò foguèt un còp plan fòrt per tota l’Euròpa crestiana. Lo rei d’Aragon, Ferran II e la sieuna femna, Isabèl de castelha preparavan ja l’ataca a Granada mas la conquista d’Otranto e la necessitat d’ajudar la sieuna familha en Nàpols mobilitzèt una partida de las ressorças diplomaticas e economicas de la Corona Aragonesa que vesiá totalament de besonh far mai segur lo Mediterranèu oriental pr’amor que i podiá aver pus atacas otomanas que ja avián una flòta pròpria. Al reialme napolitan ja i èran arribats de milièrs d’albaneses que volián pas viure jos los otomans e que fins uèi son coneguts coma lo grop etnic local dels arbereshe.
La creacion d’una frontièra militara per protegir Croàcia
Pauc a cha pauc foguèt creada una frontièramilitara per protegir Croàcia e lo replanat carpatic. La populacion d’aquelas regions èra de mai en mai pus redusida e pr’aquò èra de mai en mai malaisit de las protegir. A mai, Frederic III aviá promés de pagar las campanhas contra aqueles que provocarián una longa sèria de conflictes armats que finirián amb la conquista de la quita vila de Viena, ont en 1487 aviá sa còrt lo rei Matias.
Aquò foguèt un còp plan dur per lo prestigi dels habsburg qu’annadas apuèi serián ja una dinastia mai dins la peninsula iberica. Matias voliá arribar d’èsser l’Emperaire del Sant Empèri Roman Germanic mas tan poder li creèt fòrça enemics que, fin finala, preferiguèron balhar son supòrt a Maximilian d’Hasburg, lo paire de Felip lo Bèl. Son reialme en Viena durèt pas gaire mai pr’amor que moriguèt 3 annadas apuèi e laissèt solament un filh illegitim, Janos, nascut en 1573, e que podiá pas d’èsser acceptat coma successor.
Matias Corvinus foguèt un dels principals promotors de las idèas umanistas e renaissentistas en Ongria. Fondèt una granda bibliotèca qu’aviá son nom e tanben la primièra universitat dins lo territòri de l’actuala Eslovaquia – la nomentada Academia Istropolitana en Bratislava/Pressburg. A mai, dins sa còrt I aviá dos dels umanistas mai importants de l’epòca, Janos Vitez e Janus Pannonius.
Foguèt doncas un personatge de la mai granda talha internacionala que volguèt totjorn optimizar lo contraròtle del reialme e o faguèt amb man dura, conscient que solament un estat consolidat podiá luchar contra un enemic plan mai poderós , l’Empèri Otoman.
Pr’aquò luchar contra aquel projècte demandèt la mai granda participacion de totes los reialmes europèus mas sa mòrt subta arrestèt aquela tòca. Son reialme demorèt jos la l’uelh de doas dinastias que volián conquistar tanben la corona ongresa: los habsburgs Austrians e los Jagellons lituans-poloneses.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
