Dins les Leis d’Amors trapem la paraula «senhal» , que representèt un element crucial de la poesia dels trobadors e que sovent foguèt una definicion ambigua, en referéncia a un nom d’invencion emplegat coma substitucion d’un nom pròpri.
Aicí que trobem un usatge fòrça abondiu dels pseudonims, qu’amagavan los noms reals dels destinataris de las òbras teatralas o mai sovent poeticas: l’amor que s’i cantava, e totun i reconeguèron, amb aquela practica poetica lo senhal, tanlèu que ne la poesia provençala se caracterizèt coma la figura retorica pus utilizada, generalament per se far referéncia a la femna aimada.
Senhal que representèt l’accion del celar dins lo tèxt poetic, la discrecion del poèta que jamai manifestava publicament lo sieu transpòrt emocional, d’aicí enlà utilizant un senhal, un nom fictiu coma un simbòl del simbòl, pròpri d’aqueles poèmas que volián exprimir un amor mas demorant en l’anonimat.
Se tractava evidentament d’un nom public, liure de circular dins lo poèma en substitucion d’un nom privat, e tot coma la poesia que la creèt, lo sieu sens demorèt totun estringat a una comunicacion demostrada dintre los iniciats. Per consequent, si aqueste resultava sovent pauc agantable pels lectors modèrns, per contra era plenament reconegut pels elèits que constituisson lo primièr public dels trobadors. En fach, aquela compreneson foguèt la condicion d’un prigond escambi poetic, dins las rets de relacions socialas e intellectualas al meteis temps, en caracterizant los corses de l’òbra poetica del miègjorn, ont floríguèt la primièra produccion lirica occitana. Los cercles culturals estrangièrs, mai que mai italians, catalans e francés, reculhits e inserits dins las antologias, ont los poèmas occitans son sistematics, e qu’an perdut qualque informacion utila per comprene lo messatge poetic.
Lo senhal, una caracteristica fondamentala
Es interessant que, mai tard, lo senhal foguèt tanben una compausanta fondamentala dins la poesia de Francesco Petrarca (1304–1374), lo fondator de l’umanisme de la literatura italiana qu’escriguèt l’òbra lo Canzoniere, considerada sa òbra mèstra, amb lo títol original de Rerum vulgarium fragmenta (fragments de causas vulgaras). Aicí la referéncia als fragments significariá la reconstruccion e la recomposicion de la personalitat psicologica e morala del poèta, amb l’utilizacion de la lenga vulgar que determina lo tèma privat de l’òbra.
Lo Canzoniere foguèt compausat nel 1373-74 amb 366 poèmas que comprenon 317 sonets, 29 cançons, 9 sonets, 7 baladas e 4 madrigals, ont 263 poèmas foguèron creats abans de la mòrt de Laura, e 103 aprèp la siuna mòrt, encara que tala subdivision se fa pas explicita per l’autor.
Aicesta òbra representèt la primièra colleccion lirica de poesia modèrna, inclusent una representacion d’un amor fondat principalament a l’interior de l’autor, e una descripcion de la femna aimada coma creatura de la tèrra, amb sa fautas e subjècte al vielhiment, alavetz fòrça luènh de l’idealizacion femenina que nos prepausèt Dante o lo Stilnovo, ont la femna foguèt concebuda coma una femna-àngel, amb la foncion de dirigir l’arma de l’òme cap a la siá onorabilitat.
L’òrdre de publicacion del poèma rebat pas l’ordre de la composicion: en fach lo primièr sonet qu’apareis a l’òbra foguèt escrich entre los darrièrs del poèta, quand Laura ja èra mòrta, aital que l’autor considerava retrospectivament la siá vida perduda ne l’amor pas respondut.
Petrarca celebrèt pas un amor, puslèu representèt lo camin d’una conversion progressiva de l’arma, l’istòria poetica e introspectiva de la vida interiora de l’òme e del poèta, utilizant la figura de sa femna aimada coma foncion literària, ont los tèxtes fan referéncia a d’experiéncias, sentiments e idèas, que dempuèi lo transformèt e l’elaborèt dins un sistèma simbolic complet.
L’amor per Laura es doncas lo tèma dominant de la colleccion, mas i an tanben d’autres tèmas, coma la critica al suborne de la curia papal d’Avinhon, una critica a la politica del temps, e tanben qualques composicions d’escasença, consacradas als amics e protectors del poèta.
Aiçò pel mièg de lo senhal mai famós de la literatura romantica italiana: Laura, lauro, l’aura, l’auro, qu’es un jòc de metafòras entrelachadas amb la suggestion sonòra e semantica de lo nom Laura, que desencadena de manièra etimologica e fonetica una sèria d’oscillacions entre lo simbòl, l’allegoria e la metafòra.
Lo poèta transforma la descomposicion fonetica obtenguda pel nom Laura (la femna), amb lo laurièr, laur, que se sona lauro o alloro en italian, laurus en latin, qu’es un simbòl de la poesia, e encara mai de la glòria (pas totjorn solament poetica), l’aura (aura es lo vent leugièr, qu’es un tèma provençal), e l’auro (vocatiu de aurum en latin, qu’es l’aur, l’emblèma de la puretat alquimica).
La simplicitat originala del senhal se convertís aital en lo ponch d’interseccion dels quatre nuclèus d’imatges, ont l’emblèma mitologic e simbolic derivat de laurus ocupa la posicion de primièr plan.
Per Petrarca lo latin era la lenga oficiala, mas lo trabalh composit del Canzoniere se practiquèt principalament a nivèl lingüistic, pr’amor que l’escrivan utilizèt lo lengatge vulgar florentin qu’èra la siá lenga mairala, mas eliminant totes los elements mai vernaculars e populars, per li donar un aspècte mai linear e unifòrme.
Per la critica literària istorica, la figura de Laura suscitèt las opinions mai diferentas; pr’amor que i a fòrça dobtes sus l’existéncia reala de la femna, e sa identificacion amb Laura de Nòvas (1310-1348), tanben coneguda coma Laura de Novalis o Laura de Noyes, qu’èra una nòbla francesa, esposa del marqués Ugo de Sade.
Es vertat que Petrarca expliquèt l’istòria del sieu amor mejançant una reflexion ideala e literària, que fa pas referéncia a la tradicion poetica anteriora, en comprenent en primièr luòc las circonstàncias del seu primièr rencontre, que se debanèt lo 6 d’abril 1327 a la glèisa de Santa Chiara a Avinhon.
Probablament, la vertadièra Laura aimada per Petrarca se sonava pas aital: es vesedor, en fach, perque se poiriá pensar a un cas, l’omogeneïtat del nom amb un usatge simbolic o benlèu Petrarca causissèt aquel nom per exprimir una foncion de la femna tan importanta per el meteis, qu’èra la font d’inspiracion meteissa del poèta italian.
*Giuliana Mulas
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
