Quand pensam al rei Enric VIII d’Anglatèrra (1491-1547), remembram abitualament lors sièis matrimònis e las consequéncias que comportèron al sieu reialme e a nivèl internacional. Mas lo reinatge d’Enric VIII, lo segond monarca de la dinastia Tudor, foguèt un dels mai importants de l’istòria anglesa. Vertadièrament, quand Enric venguèt rei l’an 1509, Anglatèrra èra un reialme medieval, e en morir l’an 1547, èra vengut un estat modèrn tipic de la Renaissença.
Enric èra un òme culte, interessat tant en las sciéncias coma en la filosofia. Mantenguèt una relacion constanta e importanta amb Thomas More, amb qui dialogava sus politica amb una orientacion filosofica fòrça importanta. Aquela bona relacion empediguèt pas qu’après, Enric executèsse Thomas More en se negar l’escrivan d’acceptar l’anullacion del matrimòni de Henry amb la siá primièra molhèr Catarina d’Aragon per se maridar amb Anna Bolena.
Lo rei Enric aviá un grand interès scientific en de tèmas de santat e medecina. Èra fòrça obsessionat amb la salut, e amb fòrça rason opinava qu’una bona neteja empedissiá la difusion de malautiás. Pendent lo sieu reinatge, s’establiguèt la nòrma de qué que totes lors vassalhs devián se banhar almens un còp l’an, e èra expedit un certificat sul tèma. Uèi, nos pòt estonar aquela “regularitat” annadièra, mas en de tempses medievales, fòrça gents se banhava pas jamai.
Un grand interés per la coneissença
Egalament, lo meteis Enric inventèt qualqu’unas medecinas que resultèron efectivas per guarir divèrsas malautiás, en utilizant un metòde alquimic, en barrejant mai d’una substància e d’èrbas.
Aquel interès per la coneissença, sens desbrembar tota la formacion e entrainament coma cavalièr, nos dona una imatge d’un Enric coma lo tipic prince de la Renaissença, que jonhiá totas las disciplinas tant intellectualas coma fisicas, e que Nicolas Maquiavèl aviá descrich al sieu libre “Lo prince”.
Jos lo sieu reinatge, comencèt la scission de la Glèisa anglesa de la submission a Roma, per la negativa del Papat d’anullar lo sieu primièr matrimòni amb Catarina d’Aragon, amb l’Acte de Supremacia de 1534, qu’establissiá la superioritat del rei anglés en de tèmas de fe sul Papat. E mai que los dogmes e los rituals contunhèron majoritàriament per ara fòrça identics als catolics (se comencèron pas a establir definitivament fins al reinatge de la siá filha Elisabèt I), aquela trencadura inicièt la configuracion de la Glèisa Anglicana. Fòrça angleses acceptèron amb satisfaccion aquela secession, per pas dependre de cap de manièra de l’Euròpa continentala. Ongan, aquela volontat anglesa d’alunhament d’Euròpa contunha viva (pensam al Brexit).
Autras decisions ligadas a l’ierarquia eclesiastica provoquèron de problèmas. Enric comandèt barrar los monastèris, e exproprièt las siás tèrras. Aquel abandon provoquèt l’inici de la degradacion d’aquelas bastissas e la pèrda d’òbras artisticas religiosas e literàrias de granda valor. Limitèt tanben la preséncia del clergat dins del Parlament anglés, en exigint que poguèsson solament accedir d’avesques e d’arquevesques.
E mai que Galas èra jos sobeiranetat anglesa dempuèi la fin del sègle XIII, jos lo sieu reinatge se faguèt oficiala aquela absorcion, de sòrta que l’integracion d’aquel país celtic al reialme anglés venguèt definitiva, amb las “Union Act” dels ans 1535 e 1542. En aquelas leis començava la persecucion lingüistica contra la lenga gallesa, amb la proïbicion de la siá utilizacion en domenis oficials. Contunhèt egalament l’expansion anglesa per l’illa vesina d’Irlanda; lo quite Enric se proclamèt rei d’Irlanda l’an 1542. Començava la creacion del futur “Empèri britanic”.
Egalament, amb un equilibri complèx, atenguèt la definitiva submission de la noblesa anglesa a la monarquia, de sòrta que los nòbles perdèron lor poder politic e èran contrarotlats per la Corona, en un procès similar al d’autres reialmes europèus del moment. Aqueles nòbles (e tanben qualques eclesiastics) fasián partida del govèrn. D’aquela manièra, Enric s’assegurava lor contraròtle e la siá fidelitat. Mas quin error que siá o diferéncia d’opinion amb lo rei Enric podiá provocar la sortida del govèrn e l’ostracisme (o pièger encara, la preson o l’execucion).
A la cort d’Enric VIII, los arts e la cultura gaudiguèron d’una granda preséncia, en una clara imitacion de l’esplendor de las còrts de la Renaissença de l’Euròpa continental. Musicians, escrivans, pintors (coma l’alemand Hans Holbein) èran abituals dins las velhadas de la còrt d’Enric VIII.
Mas podèm pas desbrembar que lo rei Enric foguèt un monarca autoritari, que comandèt executar fòrça dissidents de la siá politica interiora e de la siá posicion d’alunhament de la Glèisa catolica. Quitament doas femnas siás, Anna Bolena e Catarina Howard (e mai que per motius personals) e de divèrses ministres coma Thomas Cromwell foguèron executats, e establiguèt un regim totalament somés a la Corona. Aquela politica de supression de dissidents se mostrèt tanben en de leis que perseguissián los “delictes” de mascariá e sodomia.
Mas la majoritat dels angleses, encara uèi, a una image positiva de “the Great Harry”. Un reinatge amb de capítols clars e de capítols escurs, mas que cambièt de manièra decisiva l’istòria anglesa e amb lo reinatge de la siá filha Elizabèt I, questabliguèt las basas de la futura expansion britanica.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
