La religion maniquèa foguèt fondada pel savi pèrsa Mani pendent lo sègle III, e la siá doctrina atenguèt seguidors al meteis Empèri Pèrsa Sassanida, mas tanben per divèrses endrechs de la Mediterranèa romana, lo Turquestan asiatic e China. Tot un emisfèri de cresents d’aquela religion, qu’utilizèt la “Rota de la Seda” pel sieu espandiment oriental. Justament, foguèt en China ont se mantenguèron las darrièras comunitats maniquèas.
Mas quina èra la doctrina del maniqueïsme? La siá filosofia preniá de concèptes e dògmas de religions existentas anterioras, coma lo Cristianisme, lo Bodisme, lo Mitraïsme o lo Zoroastrisme (tanben nascut a Pèrsia), divèrsas teorias misticas orientalas e qualqu’unes concèptes de la filosofia grèga classica.
L’idèa basica es la concepcion de la realitat del mond coma l’etèrna lucha entre doas fòrças que se pòdon pas destrusir mutualament, lo Ben (la Lutz o Zurvan) e lo Mal (las Tenèbras o Ahriman). Inicialament, ambedoas fòrças èran separadas dins del cosmòs, mas foguèron, fin finala, mescladas de manièra universala. Lo mond ont vivèm e los nòstres còrses son creacion del Mal, del temps que l’arma es creacion del Ben, e lo siá principala tòca es la separacion del còrs, origina de tota sòrta de corrupcion e de pecat.
Per aténher aquela segregacion, los cresents devián practicar una vida fòrça austera, en vivent solament amb de causas mai imprescindiblas, amb un clar mesprètz cap als objèctes materials e al pròpri còrs uman, e devián practicar constantament l’oracion. Quand fin finala l’arma es separada del còrs amb la mòrt, pòt arribar al Reialme de la Lutz, de creacion divina (una sòrta de paradís), ont lo Mal a pas preséncia.
Lo reialme de la lutz
Mas amb la mòrt, pas totes arribavan al Reialme de la Lutz. Las comunitats maniquèas èran formadas de doas categorias de cresents, los “esculhits” que formarián una sòrta de grop sacerdotal, que mantenián una dièta vegetariana e una castetat absoluta, e los “auditors”, qu’èran la majoritat dels cresents, podián se maridar e devián servir e obesir los “esculhits”.
Quand un “esculhit” morissiá, anava dirèctament al Reialme de la Lutz, del temps que se morissiá un “auditor” podiá s’encarnar en un “esculhit” o en un autre “auditor” e deviá esperar a arribar al paradís almens una autra vida mai.
Las malafachas que las personas fasián pendent la siá vida terrenala, èran pas consideradas coma responsabilitat del cresent, pr’amor que la culpabilitat èra del Mal per la siá preséncia constanta en las vidas umanas.
Los maniquèus celebravan los sieus rites amb la lectura de tèxtes sagrats e amb lo cant d’imnes. La fèsta principala annala d’aquela religion, pendent l’equinòxi de Prima e après d’un dejun (semblable a la Caresma crestiana), èra la “Berna”, nom qu’èra utilizat per definir un tròn de cinc grades situat al centre del temple. Lo darrièr grade èra vuèg, perque los cresents consideravan que podiá solament sèire lo profèta fondator.
Mani èra venerat pels sieus cresents coma lo profèta qu’aviá atengut d’interpretar lo misticisme, e aviá culminadas l’òbra e la pensada religiosa o filosofica anterioras de personalitats coma Buda, Platon, Zoroastre o Jèsus de Nazaret.
La Glèisa crestiana condemnèt e declarèt coma ereticas las doctrinas de Mani e pendent l’Edat Medievala, divèrses tèxtes crestians denoncièron los dògmas maniquèus.
E en aquel moment, totes qui conescan l’istòria medievala occitana se demandan, se los Catars èran de maniquèus. Podèm pas dobtar que qualqu’una influéncia existiriá; lo clergat catolic nomenava los Bons Òmes coma “maniquèus” tanben. E se analisam las caracteristicas del Maniqueïsme trobam fòrça semblanças amb lo Catarisme o lo Bogomilisme de l’Euròpa Orientala, en d’aspèctes coma l’organizacion de las siás comunitats o lo Dualisme entre lo Ben e lo Mal.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
