(Ofrit aqui a Sapiéncia es lo prefaci a ma revirada de la peça de teatre anglesa, Polichinela e Jacmelina). Una peça de teatre per lei mariòtas foguèt introducha ais Isclas britanicas ambe la restauracion dau rei Carles II en 1660.
Lo famós sènher Polichinela es mencionat per lo primièr còp en la Granda Bretanha dins lo jornal de Samuel Pepys per l’an 1662. De segur, lei mariòtas son trobadas en Anglatèrra plan abans, come dins l’Euròpa entièra, despuei l’antiquitat, mai ambe lo bon sènher Polichinela, arribava quauquaren d’a fons diferenta. Èra una revolucion vertadièra dins lo mond dei mariòtas e dins l’istoria dau teatre anglés.
Carles II foguèt acompanhat en Anglatèrra per lei mariòtas tant popularas en çò dei còrts e dei pòbles europèus e subretot en çò de la còrt francesa de Loís XIV. Leis onestas mariòtas, entre elei lo brave sènher Polichinela e sa femna Jacmelina, foguèron benvengudas amb entosiasme per leis anglés aprèp un periòde de dictadura cromweliana e puritana onte lo teatre mariòta èra dins un estat de declin plan trist.
Un mariotaire italian, Antonio de Volto, establiguèt son teatre a Londres ambe la proteccion dau rei. En 1672 foguèt construcha au palés de Whitehall una estatua dau paire de Carles II, Carles I., lo rei executat per lei cromwelians en 1649. Aquesta estatua marca ont èra l’un dei primièrs teatres de Polichinela dins lo reiaume.
L’arribada d’un nòu rei
Lei mariòtas se trobavan plan sovent atacadas per lei puritans britanics, fanatics dau meteis regim novèu qu’avia establit a la republica pichota-borgesa cromweliana en 1649. Dins la vila industriala de Norwich lei puritans protestèron contra un mariotaire qu’èra plan amat per leis obrièrs de la vila, que preferissián passar lor temps au teatre mariòta que dins leis usinas de lor emplegadors. Carles resistiguèt lei puritans de la vila pendent tres annadas, mai foguèt enfin forçat de se sosmetre.
En 1688 lo darrièr rei dei Estuart, Jacme II, foguèt expulsat d’Anglatèrra. L’auta borgesia invitèron lo Stadtholder neerlandés, Guilhèm, de prener lo tron sota lo nom de Guilhèm III. Seriá lo primièr d’una novela sorta de monarca que rèsta encuei: lo cap «mariòta» de l’estat borgés britanic!
Mai urosament, lei mariotaires èran tròp ben establits dins aquesteis isclas, maugrat lo desir dei puritans de leis expulsar. Lo sègle XVIIIen èra alara un periòda plan ric per lei mariòtas. Polichinela (l’italian Pulcinella, o Punchinello) aviá ja devengut en anglés «Mr. Punch» e sa femna Jacmelina èra devenguda «Judy». Punch e Judy enrichissián l’enfança de millions d’Anglés pendent 300 ans e son encar ambe nosautrei. Sense pèrdre lors racinas dins la commedia del’arte, an tanben una flavora tipicament anglesa.
Mai degun aviá copiat lo tèxt de la peça per la posteritat. Puei, en 1828, Payne Collier, ambe George Cruikshank (mai tard famós come l’illustrator deis obras de Dickens) come illustrator, publiquèt son Punch and Judy, qu’exprimís autenticament una tradicion mariòta ambe seis originas perdudas dins lo passat.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
