Los peissons, que son sovent classats dins la categoria nomenada « vertebrats inferiors », son en generau daus animaus considerats de la mesma faiçon, qu’es a dire inferiors. Pasmens, qu’es ara admés peus scientifics que son capables d’emocions e mai de depression, per exemple quand lor aquarium es tròp pitit o qu’un peisson que viviá dins lo mesme aquarium, muer subran.
Dempuei quauquas annadas, s’es evaluat qu’an tanben ‘na memòria pro desvelopada e ‘na capacitat d’aprendissatge fòrça performanta. Mas enquera mai recentament, descubrírem tanben, qu’eran capables de comptar ! ‘Gaitem ‘laidonc las coneissenças actualas sus quelas facultats cognitivas complexas que nòstres amics escalhos pòden aitau aquesir.
‘Na bona memòria
Los cerchaires an pogut mostrar mai d’un còp que los peissons avián ‘na memòria d’enviar pas res aus vertebrats qualificats de superiors. D’efièch, son capables de reconeisser fòrça ben la persona que ven los nurir. Aitau, fuguèt mostrat notadament chas las truchas que, dins un bacin d’aquacultura, s’un uman ven regularament las nurir, van acceptar directament çò qu’eu lor balha, e mai aprèp daus mes d’interrupcion. Au contrari, serán mai balançantas ambe d’autras personas qu’elas an pas la costuma de veire.
D’autras experienças menadas chas los peissons de ribièra aponden daus arguments sus quelas capacitats mnesicas. Daus brochets desjà prenguts un còp per un crochet de pescha, e que poguèren se’n fugir, conservan la paur daus crochets pendent un an, daus còps mai. Los traumatismes passats son donca inscrichs dins lor memòria.
Los peissons d’aquarium tanben, coma zo mostrèt ‘na esquipa suedesa chas lo peis-rei dins l’article Time Learning and Anticipatory Activity in Groups of Arctic Charr (Salvelinus alpinus) dins la revista scientifica Ethology : se n’um los nurís a ‘na ora d’un costat dau bocau e a ‘n’autra ora a ‘n autre costat de l’aquarium, s’enganarán pas e esperarán au bon endrech per chada moment.
Un aprendissatge performant
Quand un peisson coneis ‘na tecnica, los autres de son espeça pòden lo ‘gaitar far, e aprèp l’aver espiat, ‘ribar de zo far tanben. Aitau chas lo saumon, s’un individú sap coma capturar ‘na preda o los luòcs onte la trobar, sos congenères adoptan la demarcha de venir l’espiar, e aprèp quela fasa d’aprendissatge, serán capables de zo tornar far tots sols en inspectar los bons luòcs.
Quò sembla estre lo mesme processus que permetriá au saumon, mas tanben a l’anguila e la merluça, de coneisser las viás de migracion, en ‘gaitar los peissons los mai ancians e de queu biais transmetre quela coneissença aus mai jòunes. Inversament, n’um poguèt constatar que los peissons chamnhavan de viás las annadas onte la pression de pescha eria mai fòrta e onte los individús los mai vielhs dau grope erian prelevats. D’autras experienças mostrèren que quò seriá en reconeisser las odors diferentas de chada ribièra que pòden tornar trobar lor chamin, çò que necessita pas mens un long aprendissatge e ‘na excellenta memòria.
Per alhors, avem sovent fach la meschenta conclusion qu’un peisson aviá pas de bonas capacitats reflexivas perque reconeis pas sa presença dins un miralh ; mas qu’es unicament perque la vista es pas lo melhor mejan qu’ilhs usan per percebre lor environadís. D’efièch, quand las experienças son fachas ambe de las moleculas chimicas, que podriam ‘pelar tanben de las odors, ‘ribam ‘laidonc aus resultats que son capables d’apréner a se reconeisser se-mesme demest daus peissons dau mesme grope o de la mesma espeça, çò que constitutz ‘na incresibla capacitat cognitiva.
Per ‘chabar quela lista, chau pas dublidar que certanas espeças son capablas d’apréner a usar daus gatges. ‘Na esquipa de California expausèt aitau dins l’article The use of tools by wrasses (Labridae) dins la revista Coral Reefs que los labres, notadament los a punts negres, pòden apréner a dubrir daus cauquilhatges o estorbir daus escarabissons ambe daus calhaus.
Los peissons pòden comptar
Un fach enquera mai estonant es çò que daus zoologistas alemands reüssissèren de mostrar : queus animaus pòden far de las operacions aritmeticas, au mens aisadas, notadament comptar trusc’a cinc, far de las adicions, o mai de las sostraccions.
Quela esquipa, de l’Institut de Zoologia de l’Universitat de Bonn, jos la direccion de Vera Schluessel, estudièt queus fenomènes chas doas espeças, la ràia ocellada d’aiga doça (Potamotrygon motoro) que viu dins de las ribièras d’America dau Sud e lo Mbuna zebrat (Pseudotropheus zebra), ciclidat endemic dau lac Malawi, en Africa. Son doas espeças pro aisadas d’enautar, e sovent presentas dins los aquariums, privats coma publics ; l’esquipa poguèt aitau trabalhar sus las ràias dau zòo de Frankfurt e sus daus ciclidats ‘chatats a ‘na animalariá comerciala.
Los cerchaires sabián desjà que queus peissons podián immediatament evaluar ‘na pita quantitat en ‘na ‘visada. D’efièch, son capables de distingar per exemple un grope de quatre objectes per respecte a ‘n autre que ne’n conten cinc.
Mas queu còp, las conclusions de l’article entitolat “Cichlids and stingrays can add and subtract ‘one’ in the number space from one to five”, publicat dins la revista scientifica Scientific Reports, van mai luenh emper que los ictiologistas vouguèren determinar se quelas espeças podián compréner lo mecanisme mentau d’apondre o de tirar de las unitats a ‘na quantitat.
Per z’evaluar, usèren lo mesme modèle que fuguèt usat dins las experimentacions chas las ‘bèlhas. Pendent un periòde d’entraïnament, l’esquipa mostrèt tres fòrmas, redondas o triangularas. S’eran coloradas en rossèu, lo peisson deviá tirar ‘na unitat, mentre que s’eran coloradas en blau, chaliá apondre un. Per saber se los peissons obtenián la bona chifra, doas pòrtas lor erian presentadas, l’una ambe doas fòrmas, e l’autra ambe quatre fòrmas. Per los motivar, se chausissián la bona responsa, erian recompensats ambe dau minjar ; se s’enganavan, trobavan pas res darrièr la pòrta.
Aprèp quel entraïnament, los individús chausissián de faiçon significativa la bona responsa, maugrat lo chamnhament de plaça de la bona pòrta. Per estre segurs que s’agissiá de capacitats aritmeticas e pas d’una memorizacion daus rapòrts entre color e quantitat maximala o minimala, los cerchaires levavan daus còps la bona responsa e perpausavan daus gropes de cinc fòrmas o au contrari d’una sola. La sola faiçon peus peissons de trobar la solucion eria donca de dedusir la regla de calcul en foncion de la color e de z’aplicar. Quò los empaichèt pas de chausir significativament lo bon resultat. Queus peissons erian donca clarament capables de calcular tres mens un o mai un.
Queu processus mobiliza fòrça aptituds reflexius complexes e donca quò fuguèt estonant dau tan mai coma podriam pensar que queus animaus an pas sovent mestièr dins lor environadís de saber comptar. Los especialistas sabián desjà que los peissons avián daus nerves sensitius per la dolor, que son probablament implicats dins la foncion emocionala de queus animaus ; ilhs sabián tanben que los peissons avián ‘na asimetria cerebrala ambe la possibilitat d’aver de las taschas diferentas entre lors dos emisfèris. Pasmens, coma an pas de neocortex, l’ariau cerebrau charjat de las foncions complexas chas los vertebrats superiors, los cerchaires an ‘gut vertadièrament de las rasons d’estre susprés.
De tot cas, veiqui de nuòus arguments per de nombrosas personas d’arrestar de mespresar los animaus, e mai los considerats coma inferiors, emper que vesiblament son daus estres fòrça mai complexes que cresem. Qu’es benlèu ben nonmàs que los coneissem enquera mau…
Un article d’Olivièr Dau Sochau
