Maugrat qu’ei pas lo prumèr còp qu’ua espècia de primat pòt aquò har, parlaram sus com se gareish un orangotan ua nafra dab plantas en Indonèsia, ua tasca qu’estonè e plan la comunautat scientifica de tota la planeta.
Atau, e maugrat qu’ei ua tasca rara, que’s debane dens aquera espècia mes tanben en autas. Mes qu’ei lo prumèr còp qu’un orangotan podó estar enregistrat en tot se voler garir ua nafra dab plantas. Dilhèu qu’ei lo prumèr còp qu’aquò ei estat reconeishut de faiçon oficiau entà los etològs, e quan aquò se debanè qu’entrainè ua discussion enqüèra màger, pr’amor que l’oragotan, nommat Rakus, que tornè a aver ua plea santat solament quate setmanas aprés.
Segon qualcunes cercaires, l’orangotan que hasó aquò pr’amor qu’aprenó aquera conduita d’un ancèstre. Un ancèstre luenhèc que tanben seré l’ancèstre d’autas espècias de primats actuaus mes tanben de l’òmi.
“Que son la familha mei pròcha de l’òmi e aquò solament demòstra qu’enqüèra son mei pròches de nosauts, dit la biologista Isabella Laumer, de l’Institut Max Planck alemand”.
La tasca qu’estó descobèrta en junh de l’an 2022 per ua equipa de cercaires qu’estudiavan aquera espècia au Parc Nacionau de Gunung Leuser, en Indonèsia. Lo mascle qu’èra plan nafrat a la soa fàcia, dilhèu pr’amor d’ua luta dab un mascle rivau.
Tot colhint un grop de huelhas
Puish, los cercaires qu’examinèn com l’orangotan colhiá un grop de huelhas e que’us nhacava entà ne har ua sòrta de pasta vegetau e que la depausè sus la nafra faciau pendent de dias. La planta qu’ei nommada Akar Kuning e qu’ei ua planta coneguda pr’amor qu’ei antiinflamatòria e que va plan contra las bacterias en mai d’estar clau dens la luta contra la malària a la region.
L’orangotan que deishè la pasta d’aquera planta sus la soa fàcia pendent divèrsas minutas cada còp. L’estonament deus cercaires qu’arribè lèu pr’amor que lo primat patí pas nada infeccion e la nafra que desapareishó solament cinc dias aprés. E quate setmanas après, l’orangotan que demorava shens nada nafra. De soslinhar que los orangotans jamei minjan aquera planta.
“Que deishè la pasta de la planta pendent divèrsas minutas e tanben divèrs dias, qu’afirmè Laumer. Lo procés que demorè hèra temps e pr’amor d’aquerò que suspectam qu’ac hasó dab tota la volontat. En mei d’aquò pendent aqueths dias l’orangotan reposèt plan pr’amor que’s volèva garir de la nafra”.
Entaus cercaires, aqueste n’ei pas lo prumèr còp qu’un primat usa de plantas entà se garir. Dejà qu’èra estat examinat abans dens autas espècias. Dens la decada de 1960 l’etològa Jane Goodall qu’avèva dejà vist chimpanzés en tot minjar daubuas plantas entà se garir. Totun, los cercaires que disen qu’ei lo prumèr còp que pòden véder un primat en tot ensajar de’s garir dab ua planta ua nafra. Entà Laumer aqueth qu’estó, dilhèu, lo prumèr còp, que l’orangotan aquò hasèva.
“Que poiré estar que l’orangotan tòca la nafra dab la planta e qu’aja hòrt mensh damnatge alavetz e puish hàcia ua pasta entà la méter sus la nafra pr’amor que deishava de patir damnatge, qu’ajustè Laumer. Mes tanben que poiré aver aquò hèt pr’amor qu’examinè un aute orangotan qu’ac hasèva”.
L’estudi qu’estó publicat au numeric Scientific Records e adara los cercaires an la tòca d’estudiar autan tanben autes orangotans que pòden aquò har. Entaus cercaires que descobrín aquera tasca, ei entenut que pendent las pròplèus annadas seràn descobèrtas mei d’abitudas que situan los orangotans hòrt mei pròches de nosauts.
La Redaccion
