Lo chacal europèu e asiatic desvolopèt fa milièrs d’ans lo ròtle qu’a un autre canid en America; lo coiòt. Son de predators d’animals amb de mesuras pichonas o mejanas. Que son caçadas, mai que mai, per un o dos chacals, car aquesta es una espècia que jamai, o gaireben jamai, caça en grop. Tanben son de carronhaires. La sieuna dièta pòt èsser considerada coma omnivòra e benlèu pr’amor d’aquesta, es un mamifèr classificat coma brica menaçat. Sonque en Índia se considèra que n’i auriá mai de 80.000 especimèns.
Lo chacal, pasmens, a de caracteristicas pròprias amb de longas pautas qu’ajudan l’animal a secutar cada nuèch las sieunas prèdas al long de quilomètres e quilomètres. Tanben a una denticion tipica plan utila a l’ora de caçar de mamifèrs mas atanben d’aucèls e cèrtas espècias – coma de serpents – de reptils. Lo chacal, en mai d’aquò, pòt marchar plan a una velocitat permanenta d’aperaquí 16 km/h pendent d’oras. Lo temps ideal per un chacal per caçar es abans o aprés la sortida del Soleh o quora arriba la Luna.
Lo chacal, e aquò fa de l’espècia un canid fòrça desparièr d’autras, es un mamifèr monogam qu’es, pasmens, considerat coma social. A un territòri d’aperaquí tre 1 e 20 km2 e secutarà un chacal estrangièr a travèrs de l’orina e la femsa e, se cal, tanben presencialament. Totun, sonque cercarà la fugida de l’autre especimèn e es rar veire dos chacals en tot luchar.
L’unitat basica sociala del chacal es doncas lo sieu parelh e los joves chacals que pòdon viure amb eles. I a pas cap problèma pels joves chacals a l’ora de viure al meteis territòri que lors parents se trapan pas temporalament un nòu territòri ont viure. Cossí que siá, un grop de chacals es totjorn pichon, e sonque seràn espepissats amassa se la tòca es trapar, per exemple, de carronha. Los grops de fins a 10 individús son plan rars e jamai poiràn èsser vists en tot caçar amassa, cossí fa los lops.
La paraula chacal ven del sancrit “srgala” que vòl dire “aquel que crida” pr’amor del celèbre crit dels chacals abans de l’arribada de la nuèch. L’origina del chacal coma espècia se seriá debanada fa aperaquí 1,9 milions d’ans a Euròpa e Asia al còp. Es una espècia qu’aperten al genre canis e es plan restacada amb lo lop, amassa amb lo can e lo coiòt e lo licaon african. Plan mai que d’autras espècias de canids. La sieuna color es desparièra segon la region geografica e pòt èsser mai ròia o mai grisa.
Un abitat plan grand
Lo chacal es pas sonque una espècia que pòsca èsser trapada en Asia pr’amor que, dempuèi fa decadas, es en tot tornar a colonizar tanben lo continent europèu. Per ansin, uèi pòt èsser trapat dempuèi Austria e Ongria – e mai a l’oèst encara los darrièrs 3 o 4 ans – e fins a Índia. Un chacal pòt far fins a 106 cm de longor (lo mascle), fins a 50 cm de nautor e aver un pés de fins a 15 Kg. La femèla es plan pichonèla mas tanben pus agressiva.
Una de las rasons de la granda capitada del chacal coma espècia, a mai de la sieuna plan nauta adaptacion a una dièta omnivòra, es qu’un chacal amb sonque 3 o 4 meses de vida ja pòt viure de biais independent. E tanben arriba a la maduretat sexuala abans d’un an de vida. Aquò e aver tre 4 e 7 pichons chacals cada còp l’an, asseguran una existéncia comòda a l’espècia los darrièrs milièrs d’ans.
L’ecosistèma ont viu lo chacal es, pasmens, plan semblable al del rainal ròi. Se un territòri a de lops, los chacals l’abandonaràn lèu. Mas secutaràn e auciràn un rainal se es trapat dins lo meteis territòri ont i a un grop de chacals.
Los cercaires confirmèron que lo chacal es una espècia qu’encara uèi s’espandís en tot arribar dempuèi lo sud-èst europèu vèrs lo nòrd e occident d’aquel continent pr’amor de la fauta de lops, lo pièger enemic que pòt aver un chacal.
Divèrses especimèns foguèron espepissats en de païses ont n’i aguèt jamai los darrièrs tempses, coma Bielorussia, Chequia o Alemanha. Encara en l’an 2015 foguèt confirmada la sieuna preséncia en Danemarc. Pauc aprés tanben en Olanda.
En 2019 foguèt trapat en Finlàndia e en 2020 en Norvègia. A l’estat francés lo chacal arribèt en 2017, mai que mai a Arpitània. En 2020 foguèt confirmat que ja avián arribat un grop de chacals a la còsta provençala e encara en 2021 poguèt èsser enregistrada la sieuna preséncia en Nòva Aquitània. En 2023 lo govèrn basc confirmèt qu’un chacal patiguèt un accident amb una veitura en Agurain. E doncas se pòt pensar que l’espècia crosèt Occitània e es a mand de dintrar dins la peninsula iberica, un afar estonant.
Car lo chacal es un canid qu’aima mai un clima pus caud e sonque de biais rar es estat vist en de nautors superioras als 1.000 o 2.000 mètres. Çà que là, la sieuna dièta es plan generala; de cabras, de gasèlas, de rosegaires e tota sòrta de frucha, vegetals e de carronha.
Un predator generalista
Lo chacal es un canid que preferís viure prés de lacs o de la còsta e brica sus de montanhas. Son enemics del rainal ròi, lo lop, lo linx o d’autras espècias felinas (mas pas del tigre). Lo chacal cambia la forradura dos còps cada an e preferís totjorn viure en d’airals obèts, coma de paluns e totjorn prép de l’aiga. Es rar veire un chacal en un desèrt.
La sieuna dièta inclutz de rats e de conilhs, mas tanben d’aucèls coma guits e tota sòrta de frucha salvatja o plantada per l’èsser uman. En de luòcs coma la val del flume Vakhsh, pòt subreviure sonque amb cèrtas plantas e racinas pendent la prima e sonque amb d’olivas pendent l’ivèrn. En mai d’aquò, tanben caça de sèrps, de peissum e d’autres rosegaires a mai de frucha diversa coma de melons, de tomatas o encara de rasim.
Pasmens, patisson tanben de grèvas malautiás bacterianas qu’includisson la ràbia, la lishmania de Donovan e d’autras que pòdon entraïnar d’infeccions grèvas a l’èsser uman o l’elevatge. Benlèu pr’açò encara es secutat e plan en desparièras regions d’Asia, coma lo sud indian.
Un chacal sol o un parelh de chacals (çò de pus abitual es lo paire e la maire) pòdon crosar fins a 15 km cada nuèch a la recerca de noiridura. Se al sieu territòri i a tanben de lops, assajaran de cridar pas gaire pr’amor que los lops cercaràn ont son totjorn per los aucir.
La femèla de chacal patís sonque un zèl annadièr tre octubre e març en Israel o tre febrièr e març en Índia. Lo periòde demorarà gaireben un mes e la gestacion un pauc mai de dos meses. Los pichons naisson totjorn en un trauc o amagatal sosterran que pòt arribar a far fins a 3 mètres de longor, 1 mètre jos tèrra e que pòt aver fins a 3 dintradas. Çà que là, los pichons chacals viuran las primièras setmanas en mai d’un trauc, pr’amor de la paur a èsser atacats per de lops o autres predators naturals.
La creissença dels pichons chacals tanben es plan rapida. Ja an de dents amb sonque 11 jorns de vida, pesan 200 gramas amb 2 jorns, 700 gramas amb un mes e mai de 3 Kg amb sonque quatre meses de vida. L’alachament finís amb 10 setmanas de vida e los joves chacals ja començan a manjar de carn amb sonque 20 jorns de vida. La maduretat sexuala de la femèla arriba als 11 meses e la del mascle als 21 meses.
Malgrat que la majoritat dels còps la preda es mai pichona que lo chacal, tanben pòt caçar de mamifèrs erbivòrs fins a cinc còps pus pesats que lo meteis chacal. En cèrtas regions indianas, foguèt espepisat cossí caçan e manjan de langurs.
I a un tipe de chacal solitari, nomenat kol-bahl en Índia, plan celèbre pr’amor que seguís totjorn un tigre e aquel li fa pas jamai cap damatge. E encara avisa lo tigre quora i a de lops o d’autres enemics del tigre, coma d’umans, prép.
Per ansin, lo chacal es una espècia de canid asiatic e europèu considerat coma brica menaçat. Se pensa qu’en Euròpa, uèi, ja n’i auriá mai de 70.000 chacals e que n’i a de mai en mai.
Totun, es pas protegit pertot. En Índia divèrses tèxts religioses, coma los Jakatas, e lo Panchatautra, parlan dels chacals coma d’animals restacats als dieus indós, plan intelligents e que devon pas èsser caçats jamai pr’amor que son considerats sacrats.
E aquò demòstra, un còp de mai, que lo futur d’una espècia, uèi, es totjorn restacada a la pensada e lo vejaire de l’òme. Protegir e atacar una espècia actuala deuriá pas dependre d’aquò. Totas las espècias de la planeta an lo dret de viure al costat de nòstra espècia. E seriá plan moral per l’èsser uman, considerat coma pus intelligent, protegir totas las espècias animalas e vegetalas de la planeta blava. Tanben d’espècias consideradas negativas (pr’amor que son carronhairas) dont lo chacal d’Asia, e dempuèi fa gaire, tanben d’Euròpa.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
