Una expedicion internacionala marchèt a l’illa indonesiana de Borneo en 2018. Après trapar un arbre tras que naut decidiguèron lo mesurar. La suspresa venguèt granda quora poguèren confirmar qu’èra estat trobat l’arbre pus naut de la planeta, amb 100,8 mètres de nautor. L’arbre aperten a l’espècia de meranti jaune (Shorea faguetiana), e foguèt trobat dins l’Airal de Conservacion de la Val de Danum, a l’illa de Borneo.
Segon los cercaires que l’an trapat, es l’arbre tropical mai naut jamai trobat al mond fins uèi e poiriá èsser plan tanben l’arbre pus naut de la planeta per lors mesuras. Es un arbre tras que gigant de la familha dels Dipterocarpacecae, una espècia de planta tropicala que solament se tròba en Borneo, la peninsula malaia e atanplan Tailàndia.
Las mesuras d’aquel arbre son tres qu’estonantas: segon los cercaires que lo trobèron pesariá 81.500 Kg, e aquò es pus que lo pes d’un Boeing 737 a mand de volar. Solament un 5% de la sieuna massa corporala es dins la sieuna corona, que fa fins a 40 mètres de diamètre e la rèsta de son pes (95%) es dins lo tronc.
Lo centre de tota aquela gigantassa massa vegetala se tròba a 28 mètres sus la tèrra e a una desviacion del centre vertical de solament 0,6 mètres, çò que vòl dira qu’es un arbre plan simetric maugrat qu’es sus un terren qu’es pas plan. L’esfòrç per poder lo mesurar plan foguèt atanben grand.
“Totun, podèrem confirmar d’informacion addicionala sus lors mesuras apuèi un cèrt temps e estudiar quala èra la mecanica d’aquel tipe d’arbres gigants, çò diguèt Doreen Boyd, un scientific de l’Universitat de Nottingham que participèt en aquela expedicion a l’illa de Borneo”.
L’analisi scientifica de l’arbre confirmèt qu’es pas en dangièr de tombar per lors mesuras. Totun, que poiriá patir cèrt damatge per de vents. La sieuna situacion dins una val protegida ajudèt plan la sieuna creissença e ajudar arribar ad aquelas mesuras gigantas. Maugrat que l’estonament scientific contunha pr’amor “qu’aquel arbre envia d’aiga dempuèi la tèrra a las fuèlhas, situadas a pus de 99,97 mètres de nautor, çò confirmèt Alexander Shankin, de l’Universitat d’Oxford, e aquò es encara pus naut que la limita maximala dels arbres amb de fuèlhas, qu’es precisament d’aquela nautor, mas pas pus”.
Pr’amor del vent e lo clima que i a a l’airal los cercaires creson pas poder trapar un arbre amb aquelas caracteristicas e encara mens un autre arbre encara pus naut. Totun, los cercaires afirmèron se sentir uroses pr’amor qu’era estada trobada la planta mai nauta de la planeta en un luòc pas encara conegut, dins las selvas de Borneo. La descobèrta poiriá ajudar reconéisser e suenhar pus aquel tipe de seuva tropicala pr’amor qu’es un especimèn tras qu’ordinàri e símbol d’una biodiversitat encara vièrja.
De mens en mens de selvas
L’arbre pus naut de la planeta es dins çò que se coneis coma de bòsques o de selvas tropicalas, situadas entre los tropics de Cancer e Capricorn e limitats per de vents continentals. Uèi n’i a de mens en mens per causa de l’accion umana dirècta, maugrat qu’encara forman, uèi lo jorn, pus de la mitat de la massa forastièra de la planeta.
Maugrat que quora parlam de seuvas tropicalas totes pensam en de bòsques umids mas solament 60% d’aqueles son dins aquesta categoria. Los autres pòdon èsser de bòsques tropicals secs (segon la sason), de paluns o encara de selvas d’aiga dolça. Atanben n’i a d’eucaliptus (Vàrzea a l’Amazonas), de bòsques secs, de conifèrs, de montanha o de savana (bòsc del Sahèl).
Son d’ecosistèmas uèi en grand dangièr que los cal suenhar e protegir se volem laissar una planeta ont poder viure plan als nòstres filhs. E l’arbre pus naut del mond, pas trapat fins l’annada 2019, pòt ajudar plan remembrar qué sèm e perqué sèm en aquesta planeta nomentada, encara, Tèrra.
La Redaccion
