ERA ORIGINA DETH BIG BANG SIGUEC UN HORAT NERE ?
Sabem qu’eth començament der Univèrs sigue ua singularitat nomentada Big Bang, mès encara non sabem que i auie abans. Segontes diuèrsi scientifics com Mariana Rosas Guevara, deth Donostia International Physics center (DIPC) era responsa finau encara non ei arribada.
Eth modèl actuau der Univèrs ei generaument acceptat. Era teoria ditz que’er Univèrs comencèc e dempùs s’espandic. Era teoria siguec demostrada amb d’observacions a galàxies que pòden mòir-se a ua velocitat major qu’abans.
Atau, e segontes aguesta teoria, quan guardam objèctes luenhans çò que hèm ei agachar eth passat. Quan mès luenh son mès aprèp dera origina deth madeish èm. Pr’amor qu’er Univèrs ère abans fòrça mès dens e tanben fòrça mès caud abans de començar era sua existéncia.
Un horat nere ?
Bèri uns cercaires diden que pendent eth sòn començament er Univèrs èra mès dens e massiu, e donques, que poirie auer estat un horat nere. Totun, i a ua diferéncia clau, çò apondèt Rosas Guevara, pr’amor que çò que definís un horat nere ei sonque que tot çò que i pòt entrar i gesserà jamès. Ath sòn torn i a un airau nomentat Orizont des Eveniments e on tot çò que crotza aqueth orizont deisha d’afectar er exterior d’aquera termièra.
« Se ètz laguens un horat nere, çò didec Rosas Guevara, non se pòt suportar era gigantassa gravitat e arribe un moment qu’arribam a ua singularitat (un punt der espaci-temps on non i a mès leis dera Fisica). Era singularitat des horats neres ei permanenta e ei amagada laguens er orizont der eveniment.
Eth Big Bang comencèc damb ua singularitat, mas açò passèc pendent eth passat. Açò cree ua diferéncia entre era origina der Univèrs e un horat nere. E contunham sense saber qué i auie ebans deth començament der Univèrs. Non sabem se i auie un aute univèrs o ua auta causa.
Atau i a horats neres de vèrme (un tunèl que pòt èster un pònt entre er espaci-temps o horats blancs, semblables als neres mès diferents pr’amor que lençen matèria e non la chuquen. Poirie un horat blanc auer estat era origina der Univèrs ?
Eth principau problèma actuau, cò apondèc Rosas Guevaras, ei que jamès dengun trapèc un horat blanc. Segontes açò e en tot remembrar tot çò que didec era premsa scientifica internacionau pendent es darrèrs dies, era origina der Univèrs quiòc que poirie auer estat un horat blanc (e non nere) maugrat que non i a encara cap d’espròva scientifica e ei plan dificil de ne demorar segurs.
La Redaccion
Fotografia principau: Andrew Pontzen e Fabio Gobernatto/CC.
