SCIÉNCIA – Sapiéncia.eu

LO CÀNCER PÒT ESPELIR SENS MUDACIONS GENETICAS

octubre 24, 2024

+12

De cercaires franceses an demostrat, pel primièr còp de l’istòria de la medecina modèrna, que lo càncer pòt espelir sens cap de mudacion de l’ADN. La descobèrta fa dobtar ara de l’influéncia de l’environament sus la nòstra santat e sus l’aparicion de malautiás coma lo càncer. La medecina modèrna a descobèrt, aquestes darrièrs 50 ans, […]

SCIÉNCIA

ETH CERN MESURA ERA MASSA DETH BOSON W

octubre 2, 2024

Christian Andreu

+12

Entà estudiar ben es efectes des bucles quantics des particules virtuaus, era fisica vò ara analisar ben era massa des bosons Z e W. Era dusau particula non siguec encara ben mesurada. Mès eth CERN usèc ua naua tecnica entà poder he’c ben. Atau, e tostemps laguens eth modèl estandard, era massa deth boson W […]

SCIÉNCIA

OXIGÈN AL FONS MARIN

setembre 4, 2024

Christian Andreu

+11

S’ei debanada ua descobèrta plan importanta restacada dab l’oxigèn produït au fonz deus oceans. Entà començar, la majoritat de nosautes que diram que i a mei oxigèn près de la superficia de la mar, mes que n’i a de mensh en mensh segon arrivam au fonz de l’ocean, on quasi n’i a pas. Totun, los […]

SCIÉNCIA

DE SÒMIS PÒDON PREDIRE L’AVENIDOR

juliol 4, 2024

Christian Andreu

Una còla de cercaires de l’Universitat de Michigan, als Estats Units, dirigits per l’anestesiològ Kamran Diba, a trobat que quand somiam qualques neurònas fan quicòm mai que tornar balhar d’imatges sus lo passat mai recent: d’efièch anticipan çò que pòt venir mai tard. Aquò fa pensar als scientifics que qualques sòmis, de fach, predison l’avenidor. […]

SCIÉNCIA

DE BIOLÒGS DESCOBRISSON DE VIRUS GIGANTS A GROENLÀNDIA

juny 25, 2024

Christian Andreu

Fa pas gaire una còla de biològs descobriguèt de virus gigants jos lo glaç de Groenlàndia. Malgrat que los primièrs virus gigants ja foguèron descobèrts pel primièr còp en 1981, aquò se debanèt a l’ocean e pas al glaç artic. Èran de virus qu’infectavan d’algas verdas a l’ocean. Mai tard tanben foguèron trobats de virus […]

SCIÉNCIA

LO GENÒMA LO MEI LONG

juny 24, 2024

Christian Andreu

+10

Que demorè drin, mes la sciéncia que podó dejà confirmar quau ei l’espècia viva dab lo genòma lo mei long de tota la planeta. Aquò qu’ei estat ua descobèrta estonanta, pr’amor que los cercaires suspectavan pas qu’aqueth sia ua planta petita que demora a l’isla de Navèra Caledònia, au Pacific. Mes qu’ei l’espècia qu’a lo […]

SCIÉNCIA

EI CONFIRMADA ERA EXISTÉNCIA DETH CRISTAL DE WIGNER

maig 28, 2024

Christian Andreu

Un cristal de Wigner ei ua estructura hèta sonque d’electrons e ja siguec anonciada en 1934, maugrat que jamès siguec vista abans. Damb cèrtas condicions, es electròns pòden organizar-se de manèra ordenada. E ara, peth prumèr còp, ua còla de cercaires dera Universitat de Princeton podec auer pròvas dirèctas dera sua existéncia. Segontes mès d’un […]

SCIÉNCIA

UNA PROPRIETAT CARACTERISTICA DEI NOMBRES PROMIERS BESSONS

maig 21, 2024

Christian Andreu

Un article de Joan-Glaudi Babois * *Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm. Mesa en pagina : Stéphane Foresti, ensenhaire de matematicas au Liceu Bonaparte e à l’UFR Sciéncias economicas de l’Universitat de Tolon e de Var – Stephane-Jean-M.Foresti@ac-nice.fr ò stephane.foresti@univ-tln.fr Correccion dau provençau : Reinat Toscano.

SCIÉNCIA

COSSÍ FOGUÈT LA FÀCIA DEL NEANDERTALIAN DE LA CHAPELA DEUS SENTS

abril 9, 2024

Christian Andreu

+15

Una còla de cercaires bastiguèt çò que poiriá èsser la fàcia del neandertalian de la lemosina Chapela deus Sents, una esquelata plan celèbra e que tanben es conegut coma Lo Vielh de la Chapela. Los paleontropològs poguèron doncas bastir un modèl en 3D del cap e la fàcia d’aquel neandertalian que visquèt en de tèrras […]