Lo Tractat dels Pirenèus, signat entre lo Reialme de França, governat per la dinastia dels Borbon e la monarquia ispanica dels Habsborg, lo jorn 7 de Novembre de l’an 1659, finissiá, fin finala, amb la Guèrra dels Trenta Ans e delimitava las frontièras entre ambedoas monarquias (e dinastias reialas). Lo Principat de Catalonha èra mutilat e las comarcas del nòrd dels Pirenèus èran integradas a França. Mas existiguèron posteriorament de divèrses assages per tornar a la frontièra anteriora, car a la còrt francesa aquelas comarcas catalanas èran vistas inicialament coma un territòri per cedir tornarmai a la monarquia ispanica per d’autres territòris mai interessants.
E per França, lo territòri mai desirat èran los nomenats Païses Basses Ispanics (aperaquí l’actuala Belgica), mai pròches a la còrt francesa, e amb una economia mai desvolopada. Aquela volontat d’expansion del Reialme de França vèrs lo nòrd inquietava a las Províncias Unidas Olandesas, que volián pas França coma vesina, car avián paur de possiblas atacas e d’assages annexion.
Un pauc abans, e pendent la conferéncia de Münster, l’an 1646, qu’entraïnèt la Patz de Vestfàlia, un autre pache que finissiá d’autres problèmas de la Guèrra de Trenta Ans, França prepausèt retornar lo Principat de Catalonha, entièr, qu’en aquel moment èra en l’orbita de la còrt francesa, en escambi dels Païses Basses. Mas aquela proposicion foguèt pas acceptada per la còrt ispanica.
La fin de la Guèrra de Trenta Ans
L’article 42 del Tractat dels Pirenèus establissiá que la frontièra èra als Pirenèus, “frontièra naturala” e istorica qu’ancianament aviá desseparadas las províncias romanas de Gàllia e Hispania. Las comarcas catalanas del Capcir, lo Conflent, lo Vallespir, lo Rosselhon e la Nauta Cerdanha passavan a sobeiranetat francesa, mas èran pas estadas encara delimitadas lors frontièras exactas. L’an 1660 s’amassèron a Ceret (Valespir) doas delegacions per definir la frontièra drecha. La delegacion francesa èra integrada per l’arquevesque de Tolosa, Pèire de Marca, e l’evesque Serron d’Aurenja e la delegacion ispanica èra integrada pels catalans, Miquel Salvat de Vallgornera e Josep Romeu de Ferrer.
Lo cardenal Mazzarino, que governava França, voliá espandir la sobeiranetat francesa a las comarcas catalanas del sud dels Pirenèus, coma lo Naut Urgèl o l’Empordan, mas Luís de Haro, primièr ministre del govèrn del monarca ispanic Felip IV de Castelha e III d’Aragon, acceptèt solament la cession de trenta tres vilas de la Nauta Cerdanha. E lo jorn 31 de Mai de 1660 foguèt signat l’acòrdi definitiu, sens l’aprobacion de las Còrts Catalanas.
Uèch ans après, França, interessada en lo domeni dels Païses Basses, prepausèt a la monarquia ispanica retornar lo Rosselhon, en escambi de la cession a França dels Païses Basses Ispanics, mas a Madrid èran mai interessats en lo domeni sus aquel alunhat territòri, qu’en la restitucion d’aquel territòri catalan.
Pendent la guèrra de las Províncias Unidas Olandesas, l’an 1677, França prepausèt tornarmai aquel escambi, mas, fin finala, amb la Patz de Nimèga de l’an 1678, la monarquia ispanica cediguèt lo nomenat Franca Comtat e divèrsas vilas de Flandra (als Païses Basses ispanics).
Fin finala, amb la Guèrra de Succession, pendent lo començament del sègle XVIII, Espanha perdriá lo territòri dels Païses Basses qu’èra jos la siá sobeiranetat, e las monarquias ispanica e francesa serián governadas per la meteissa dinastia dels Borbon.
Pendent lo Congrès de Viena l’an 1815, après las guèrras napoleonicas, l’estat espanhòl reivindiquèt pas cap territòri qu’ancianament foguèsse jos la siá sobeiranetat e qu’en aquel moment foguèsse jos domeni francés. De segur que foguèt una escasença perduda per l’unificacion de Catalonha, car l’estat espanhòl atenguèt pas cap compensacion territoriala, e mai se foguèt un dels scenaris ont Napoleon comencèt a pèrdre la siá egemonia al continent.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
