L’Estacion Espaciala Internacionala (EEI) a ja 25 ans. Quora foguèt lançada dins l’espaci exterior, èra lo projècte màger jamai concebut per d’umans per quitar l’espaci terrèstre. Es una estacion qu’a cinc agèncias espacialas de la planeta coma partenaris: la NASA, Roscosmos (Russia), JAXA (Japon), CSA (Canadà) e l’ASE (l’ agéncia espaciala europèa).
La proprietat de l’estacion e lo sieu usatge son demorats clars après la signatura interncionala d’aqueles quatre païses e de l’organizacion europèa. Es utilizada, dempuèi alara, coma laboratòri de recèrca de l’espaci, a mai de centre d’estudis de la microgravetat, de l’astrobiologia, de la meteorologia, de la fisica e de l’astronomia. Tanben la fan servir per esprovar los divèrses sistèmas espacials que poirián puèi èsser emplegats en un viatge de longa durada cap a la Luna e Mart.
L’ancessor de l’EEI foguèt l’Estacion Espaciala Libertat, un projècte estatsunidenc de l’an 1984, mas tanben l’estacion russa Mir-2. Es estada abitada per mai de 9 desparièrs esquipatge dempuèi lo sieu lençament. Uèi es l’objècte espacial uman màger del Sistèma Solar a mai del satellit artificial màger a l’entorn de la Tèrra. Es situada a aperaquí 400 quilomètres subre la planeta e vira cada 93 minutas a l’entorn de la Planeta Blava.
Una estacion devesida
L’EEI es devesida en doas seccions desseparadas, la russa e l’occidentala (totas las autras nacions). Los russes an sièis moduls e los autres païses n’an 7 que son tanben despartits tre eles. Dempuèi la guèrra d’Ucraïna, la seccion russa patís lo boicòt de las autras parts e uèi lo govèrn rus a confirmat que se retirava de l’EEI per crear una nòva estacion espaciala russa que se nomenariá OPSEK.
Las primièras pèças de l’EEI arribèron dins l’espaci en 1998 e lo primièr esquipatge uman en l’an 2000. Dempuèi alara, l’EEI es totjorn demorada activa. Malgrat que ja siá restada mai de 25 annadas dins l’espaci, los govèrns que ne son proprietaris an decidit de n’esperlongar la vida, almens, fins en 2030. Pasmens, divèrsas entrepresas privadas espacialas an demandat de la poder comprar per dispausar d’un pòrt ont arribarián las naus espacials qu’anarián o tornarián de la Luna o de Mart.
L’EEI recep de contunh de naus espacialas, estatsunidencas o russas mas tanben privadas coma SpaceX Dragon, l’europèu ATV, lo japonés H-II o encara d’autres. En abril de 2022, ja aviá aculhit mai de 250 astronautas e cosmonautas a mai de toristas espacials de mai de 20 nacions diferentas.
Dempuèi la siá creacion coma projècte, totes los païses que i son uèi lo jorn i an volgut participar activament. En 1985, los govèrns alemand e italian demandèron d’i participar oficialament a travèrs de l’ASE. Pendent los ans 1990, los Estats Units comencèron de considerar qu’èra un projècte plan car. A aquela epòca, los russes ja èran a bastir l’estacion russa espaciala Mir-2. La casuda de l’Union Sovietica entraïnèt la participacion russa a aquel projècte internacional.
En setembre de 1993, Russia e Estats Units anoncièron la creacion de l’EEI. Calguèt, abans que se signèsse l’acòrdi internacional, la participacion dels estatsunidencs al projècte rus Mir. Lo retirament rus de l’EEI foguèt anonciat en 2021, mas preparat per se realizar en 2025. Segon los russes, lo temps pensat per que l’EEI poguèsse demorar activa èra ja passat e ara ja l’estacion començava d’èsser vièlha.
Mai tard encara, en julhet de 2022, lo primièr ministre rus sollicitèt de Putin un retirament en 2024. Pasmens, los estatsunidencs i respondèron que jamai avián pas recebut cap de nòva d’un retirament rus. Fin finala, en setembre de 2022, lo govèrn rus confirmèt que Russia desirava contunhar la siá participacion a l’EEI almens fins en l’an 2028, la data finala que totes los govèrns qu’i participan son d’acòrdi per confirmar qu’alavetz l’EEI ja serà vièlha e que benlèu la caldrà abandonar.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
