Lo tèrme Vielha Euròpa es un concèpte creat per l’arqueològa lituana Marija Gimbutas per descriure una societat europèa preïstorica anteriora a l’arribada dels Indeuropèus. Segon aquesta arqueològa, aquela societat foguèt una societat neolitica plan estructurada que basava lo sieu mòde de vida en l’agricultura, mai que mai a l’euròpa centrala, occidentala e orientala. Segon qualcunes cercaires aquela societat tanben es coneguda amb lo nòm de civilizacion danubiana.
De remembrar que lo concèpte de cultura danubiana arribèt de la man de l’arquològ Vere Gordon Childe per descriure un tipe de culturas agricultoras que s’espandigèron a l’oèst i lo nòrd europèus dempuèi l’airal danubian. Lo temps balhèt la rason a Gimbutas a l’ora de descriure una societat diferenta, establa e amb de valors desparièrs dels sieu vesins.
La sieuna istòria benlèu comencèt en l’an 4.500 abans lo Crist quora Egipte e Mesopotàmia realizavan de grandas òbras arquitectonicas. Mas Euròpa, la Vielha Euròpa, foguèt tan sofisticada e amb una tecnologia tan nauta coma en aqueles airals. Mil ans puèi, los vielhs europèus, èran a mand de crear una societat politica, tecnologia e ideologica madura, tot çò que definís una civilizacion.
Una societat de comunautats pichonas
De vilatges cresquèron fins a venir de vilas, qualcunas gigantassas. Los trabalhadors del metal europèus de l’epòca èran tan abils coma los mesopotamics e tanben qualcuns dels pus actius ; son estats trobats d’otís metallics de la Vielha Euròpa que pesan amassa mai de 4.700 Kg e fins a 6 Kg d’aur. I aviá alara una demanda d’aur plan nauta per tota l’Euròpa de la periferia (Egeu). Tanben foguèron trobadas de milièrs de pichonèlas estatuas de femnas que representavan la dieusa de la fertilitat en tots los vilatges d’aquela epòca. Los dessenhs de las estatuas son encara uèi estonants. Qualcunes cercaires encara prepausan l’usatge d’un sistèma plan primitiu d’escritura sens i arribar encara, mas en desvolopament.
Quand parlam de l’euròpa neolitica parlam dels periòdes mesolitic e del bronze europèus (7.000 -2.000 abans lo Crist). Pasmens, i aguèt de grops neolitics europèus amb de caracteristicas pròprias plan semblablas e tanben plan desparièras, restacadas amb d’autras. A mai d’aquò, la Vielha Euròpa aguèt de comunautats pichonas, plan egalitàrias e plan diferentas de las vilas-estat autocraticas de l’Edat del Bronze.
La Vielha Euròpa dependiá de l’elevatge vegetal e animal a mai de culhir de noiridura salvatja e la caça. La ceramica europèa de l’epòca es plan polida e foguèt totjorn bastida a mand. En Grècia per exemple, Sesklo aguèt mai de 4.000 abitants mas la Granda Bretanha sonque aguèt de vilatges plan mai pichons amb sonque tre 50 e 100 abitants.
Segon Marija Gimbutas, la Vielha Euròpa èra formada per de personas pacificas, matriarcalas, e amb una dieusa de la fertilitat tipica. Tot çò de contràri de çò que foguèron los indoeuropèus quand arribèron e conquistèron Euròpa pendent milièrs d’ans :èran de guerrièrs, nomadas e patrilineals. Après restacar l’escultura e la ceramica de la vielha Euròpa Gimbutas creèt l’arqueomitologia per assajar de descriure çò que podián èsser las cresenças d’aqueles europèus.
Uèi i a d’etonims o nòms de luòc que los cercaires creson qu’an una origina anteriora a l’arribada dels indoeuropèus. Los nòms son pelasgians, minoans, dels Lelelges, Ibèrs o nuragians, totas societats que, segon Gimbutas formèron part de la Vielha Euròpa. Tanbe los etruscs, raetians, Camuni e los bascs. E dos de las tres nacions grègas anticas ; los sicans e los elimians.
Malgrat tot aquò, encara uèi es pas conegut quantas lengas pre-indoeuropèas i aguèt. En 1989 Gimbutas confirmèt que i aviá una sèrie de senhals trobats en la ceramica que podián formar part de l’anciana lenga parlada a la Vielha Euròpa. Totun, aquel estudi contunhèt pas pus.
Aquela idèa, l’idèa d’una unica lenga europèa es pas de Gimbutas. Abans, plusors cercaires n’avián parlat amb d’autres nòms ; lenga pelasgica, mediterranèa o egèa. Una lenga qu’auriá daissat aqueles senhals ceramics e los nòms de cèrts luòcs, que cambièron pas malgrat l’arribada e conquista dels indoeuropèus. Lo cercaire Theo Venneman arribèt a afirmar qu’aquela lenga èra plan semblabla al basc ancian.
Per Gimbutas, los indoeuropèus arribèron a Euròpa per o destruïre tot. Aqueles nomadas de la cultura de Kurgan sonque balhèron de violéncia, un nòu patriarcat e plusors lengas nòvas. Uèi la preïstòria actuala confirma que i aguèt una o divèrsas lengas europèas abans de l’arribada dels indoeuropèus, mas vòlon pas veire una guèrra que demorèt centenars d’ans e preferisson parlar mai d’una transicion que tanben arribèt pr’amor d’autres factors.
D’autres cercaires, coma Colin Renfrew, afirman que las lengas indoeuropèas parladas uèi al continent europèu son descendents sonque de lengas d’Anatolia. Pasmens, Renfrew tanben acceptèt que i aviá una familha de lengas anterioras que comencèt a se devessir e desseparar aperaquí l’an 5.000 abans lo Crist.
Uèi la genetica confirma que los indoeuropèas s’espandiguèron vèrs Euròpa dempuèi Asia e que los europèus modèrns actuals an un gèn (R1b e R1a) pas present al registre fossil de la Vielha Euròpa e que i arribèt sonque per part masculina. E aquò, dison los cercaires, arribèt de la mand dels indoeuropèus quand arrribèron al nòstre continent.
La Redaccion
