Ua notícia alarmant. Ei çò qu’an descobèrt diuèrsi recercaires dera Universitat James Cook. I a auut un declin des airaus sauvatges dera planeta pendent es darrères 20 annades. Era pèrta arribe a una detzau part de toti es airaus sauvatges dera Tèrra – çò ei un airau dus còps mès gran qu’Alaska-. Es regions on era pèrta ei pejor son era Amazonia e Africa Centrau.
Era descobèrta demane ua intervencion immediata des organismes internacionaus entà sauvar era natura dera planeta, çò digueren es scientifics qu’an hèt aguest estudi. “Eth perilh que pòt patir atau era planeta ei mès que reau”, ahigeren.
“Es politiques sus eth mèdi ambient – çò diguec eth cap dera còla qu’a hèt aguest estudi, William Laurance – non son corrèctes. Era natura ena planeta contunhe en tot desaparéisher. Es fortaleses qu’èren es diuèrses regions naturaus dera Tèrra entara biodiversitat, eth contraròtle des climes locaus e era casa de nombroses comunautats indigènes son en un perilh reau de desaparéisher”.
Ua comparason de mapes
Era recèrca sus era situacion des airaus naturaus ena planeta tanben a estat hèt per ua còla de scientifics dera Universitat de Queensland, en Austràlia, qu’an podut hèr ua mapa des paisatges encara intàctes biologicaments e ecologicaments que i a aué ena planeta. Dempús an comparat aguesta mapa dera natura mès sauvatge damb ua auta hèta en es anades 1990, ara hè 20 annades.
Açò vò díder que mès de 3,3 milions de quilomètres quadradi d’airaus sauvatges sigueren destrusidi pendent es darrèrs 20 ans. Ua notícia terribla. Es pèrtes mès granes sigueren en America deth Sud, qu’a ues pèrtes qu’arriben ath 30% de toti es airaus sauvatges d’aqueth continent. E tanben en Africa, qu’a perdut enquia un 14% d’aguesti tipe de territòris.
“Era pèrta de tanti airaus sauvatges en sonque 20 annades ei ua notícia grèu – çò diguec William Laurance-. Es politiques internacionaus an de cambiar dejà entà sauvar çò que demore de territòris sauvatges ena planeta. Abans que sigue massa tard. E pensem que solament auem 10 o 20 annades entà poder soluciona’c”.
Ath delà d’açò, era còla de recercaires confirmèc qu’es Nacions Unides e d’auti organismes internacionaus an desbrembat era pèrta de natura sauvatge per causa d’acòrds de mèdi ambient multilateraus. E qu’açò tanben a de cambiar.
“Un còp un territòri sauvatge ei perdut jamès tòrne – çò confirmèc Laurance-. Era soleta opcion qu’auem es umans ei protegir es airaus sauvatges que demoren ena planeta. E eth temps que rèste ei pro cuert”.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
