Après de decennis de discussion scientifica sens cap resulta definitiva, ara una còla internacionala de fisicians a bastida una nòva teoria sus la possibla origina de la matèria escura. A mai, l’an prepausada a la comunautat scientifica per entraïnar una longa e fruchosa discussion que poiriá menar, fin finala, a la tròba de la vertadièra origina d’aquel tipe de matèria que n’es facha una bona partida de l’Univèrs.
Amb la nòva teoria, publicada dins la revista numerica Physical Review Letters, de cercaires descrivon una nòva e estonanta manièra de la matèria escura quand es producha; se las particulas de matèria escura ganhan de massa pendent una primièra fasa transicionala, seriá pas probable que poguèsson aital intrar dins de bòlas que s’espandisson segon las leis energeticas.
Per ansin, aquesta còla defend qu’aquelas particulas son lèu destruchas e doncas que sonque pòdon subreviure s’intran abans dins aquelas bòlas d’energia; solament la matèria escura qu’i seriá dedins se poiriá servar. Serián doncas aquelas bòlas que bastirián la matèria escura, un tipe de matèria que forma gaireben lo quart de l’Univèrs.
Segon aquela teoria, i auriá una evidéncia clara de l’existéncia indirècta d’aquel tipe de matèria a travèrs de la radiacion cosmica primièra en mai de divèrsas anomalias trapadas dins de corbas rotacionalas de las galaxias. Totun, cal rebrembar que, malgrat aquelas pròvas indirèctas, los cercaires an pas encara pogut trobar la vertadièra origina de la matèria escura dins l’Univèrs. Es per aquò qu’an bastida aquesta nòva teoria.
I a de scientifics que sospièchan qu’es un tipe de matèria bastit per de particulas que pòdon pas èsser agachadas e que reflectisson pas la lutz, mas que pòdon entraïnar de gravetat. Uèi, plusors experiments en divèrses laboratòris assajan de crear aquelas particulas per las estudiar. Fins ara los candidats mai probables serián de particulas nomenadas WIMP (de particulas qu’interagisson de manièra flaca) en mai dels axions.
Una matèria desconeguda
“Çò que sabèm es que fòra de la planeta, dins l’Univèrs, i a de matèria escura, çò diguèt Michael Baker, cercaire de l’Universitat de Melbourne. Mas ne sabèm pas gaire mai. Se trapam una nòva particula es possible que siá en laboratòri. Poiriam aital estudiar sas proprietats, sa massa e cossí interagís e ensenha de faches nòus sus l’Univèrs”.
La nòva teoria, bastida per Baker e d’autres cercaires, coma Andrew Long e Joachim Kopp del CÈRN, descriu cossí se produguèt l’espandiment de las bòlas d’energia al començament de l’Univèrs, un fach que poiriá èsser essencial per tal de comprene çò qu’es la matèria escura.“Cresèm que i aguèt mai matèria escura pendent aquela fasa de transicion de l’Univèrs”, çò apondèt Baker.
Segon aqueles cercaires, las bòlas energeticas d’aquel tipe serián coma de bòlas de gas que se forman dins d’aiga bolhenta. E las particulas de matèria escura i pòdon pas intrar de manièra aisida e per aquel motiu podèm trapar tanta matèria escura dins l’Univèrs. Mas aquò es una teoria que necessita un estudi mai prigond e aital se demanda d’ajuda a la comunautat scientifica internacionala. “Es una teoria que fonciona plan amb de particulas de matèria escura que son mai pesantas que las celèbras WIMP, çò afirmèt Kopp. Totun, cal far un estudi pus prigond per o poder confirmar”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
