L’amic d’Oswald, lo Girondista Brissot, establiguèt la societat francesa per l’abolicion de l’esclavatge. La sensibilitat abolicionista foguèt partejada tanben dins la Granda Bretanha. Paine foguèt solet – e foguèt ignorat – entre los Independentistas d’America de l’exigir.
Menaçat de mòrt en França per son opausicion a la punicion de mòrt (lo jove Robespierre èra tanben contra la punicion de mòrt!) , e en Granda Bretanha per son “jacobinisme” (!), Paine foguèt obligat de demorar als Estats-Units ont foguèt detestat coma “ateista.”
Brissot foguèt guilhotinat ab los autres amics d’Oswald pel meteis govèrn jacobin qu’exigissiá tanben l’abolicion de l’esclavatge – pregant los esclaus a las colonias francesas de se revoltar contra lors mestres reialistas.
L’iscla de Sant Domergue (Hispaniola) èra lo centre del comèrci mondial en sucre e l’esmeralda de l’empèri francés reial. Èra tanben un infern vertadièr pels esclaus, que se revoltèron, e sasiguèron l’iscla, establissent una republica menada per lor general, Toussaint l’Ouverture, inspirat per l’apel jacobin. Los esclaus trionfarián contra las armadas britanicas e francesas (aprèp la restauracion de l’esclavatge per Bonaparte).
Lo mielhs libre sus la Revolucion francesa es sens dobte aquel de Peir Kropotkin, “La Granda revolucion francesa.”
L’arribada de Napoleon Bonaparte
L’alta borgesiá francesa aviá alavetz vencut. Mas aviá besonh d’esféras d’influéncia e d’accés als mercats e a las rotas estrategicas, coma totes los capitalistes. La promessa de “Libertat, Egalitat, Fraternitat” dins la quala los radicals de la revolucion avián plaçadas lors esperanças foguèt jetada, e una dictatura militara foguèt establida pel lacai Napoleon Bonaparte, tre 1799.
De milièrs de joves foguèron pressats dins la novèla armada francesa afin d’impausar lo capitalisme francés a travèrs Euròpa e las colonias, ansin de restaurar l’esclavatge suls esclaus rebèls. Tot era per la nauta borgesiá e los banquièrs, e afin de desvolopar una esféra d’influéncia per rivalisar se possible aquela de la Granda Bretanha, luenh mas mai avançada en pilhatge que França.
Per estofar aquò, la Granda Bretanha establiguèt una “aligansa sacrada” ab las autocracias semi-feudalas de Russia, d’Àustria e de Prussia, qu’umilièt l’estat bonapartista. Lo trist sòrt dels obrièrs, dels paisans, e dels servs (russes) de cada costat èra de morir dins una conflagracion sanglanta per lor mèstres borgeses e feudals – una conflagracion que durèt 16 annadas.
(Per las orrors d’aquela, veire lo magnific filme russe de Sergei Bondarchuk del roman de Tolstoy, “Guèrra e Patz.”)
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
