LO TRAUC NEGRE SUPERMASSÍS MÀGER
Los cercaires venon de descobrir çò que poiriá èsser considerat ja coma lo trauc negre supermassís màger de l’Univèrs (almens per la recèrca actuala). E ne son demorats plan estonats pr’amor que sas caracteristicas pòdon pas èsser compresas (a l’ora d’ara). Segon çò que dison ara los scientifics, es un trauc negre supermassís (aquò vòl dire que sa massa es mai d’un milion de còps la massa solara) que demòra al centre de la galàxia. Lo nom balhat a aquel trauc negre supermassís es pas de bon memorizar: JO313-1806.
En mai d’aquò, los cercaires que lo descobriguèron confirman que e qu’es situat a mai de 13 miliards d’annadas-lutz de nòstra planeta. Pòt èsser un trauc negre supermassís o un quasar, e son origina se poiriá situar quand l’Univèrs aviá sonque 670 milions d’ans de vida. Aquò vòl dire qu’espeliguèt quand l’Univèrs aviá viscut sonque lo 5% de son existéncia. Jamai cap d’autre trauc negre descobèrt es tant ancian. Mai encara, son edat es fins a 20 milions de còps mai grand que lo recòrd del trauc negre pus ancian jamai trobat per de cercaires.
Per ansin, la comunautat scientifica tanben es estonada pr’amor que trapar e estudiar un trauc negre tant ancian coma aquel balha l’escasença, pel primièr còp dins l’istòria de l’umanitat, de poder analisar cossí foguèt l’Univèrs a aquela luènha epòca. E aquò poiriá far cambiar lo vejaire sus cossí nasquèron e puèi se desvolopèron de mostres espacials (e plan ancians) coma aquel. La descobèrta foguèt publicada a arXiv.org après que se foguèt presentada a la darrièra amassada de la Societat Estatsunidenca d’Astronomia.
Un fenomèn de mal comprene
Malgrat que segon la quita sciéncia un trauc negre supermassís siá un mostre espacial que devòra la matèria, l’astronòm Feige Wang, de l’Universitat d’Arizòna, crei que se J0313-1806 se foguèsse format a aquela tras que luènha epòca de l’Univèrs auriá agut besonh d’una massa iniciala de mai de 10 000 solelhs. E los traucs negres se forman pr’amor de l’escrancament d’estelas massissas amb la massa iniciala de sonque qualques milièrs de solelhs.
“Un trauc negre supermassís coma aquel se seriá format per l’escrancament de grandas quantitats d’idrogèn, çò diguèt Xiaohui Fan, de l’Universitat d’Arizòna e qu’estudièt aquel fenomèn gigantàs. O benlèu son origina foguèt pichonèla après que se foguèron escrancadas qualques estelas, e puèi lo trauc venguèt lèu- lèu màger. Mas sa velocitat de creissença seriá d’un nivèl jamai observat abans pels cercaires. Cossí que siá, las doas teorias son de plan mal demostrar e cal estudiar e fòrça mai encara lo fenomèn per comprene vertadièrament çò que se debanèt al començament de l’Univèrs”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
