Conéisher la vita e costumas d’animaus coma la lèbe o lo conilh que pòt estar tanben passionant. Pr’amor que tanben son mamifèrs estonants, dab abitudas susprenentas. Los conilhs e las lèbes que son erbivòrs tostemps premanits entà huéger. Lo conilh cap a l’esconeder on l’espèra la soa familha e amics. La lèbe cap a on qué sia pr’amor qu’an pas refugis on anar.
Ambedoas espècias que demoran a la natura E tostemps susvelhan l’environament dab aqueths grans uelhs qu’an. Dab eths e las lors aurelhas, que son tostemps de cap a escotar la preséncia d’un possible predator. Qu’an patas qui’us ajudan a sautar plan e huéger e la vertat ei que s’i escaden plan pr’amor que gahar un conilh o lèbe sauvatja qu’ei quasi impossible. Los conilhs e las lèbes non son romigaires, mes mamifèrs lagomòrfs. Lo lor grop tanben includeish un petit mamifèr nommat pica, parièr a petits conilhs redons sens de granas aurelhas.
En efèit, i a pas nada diferéncia enter conilhs e lèbes a nivèu anatomic. Las lèbes que son màgers, pr’amor de las patas e aurelhas mei longas, e pr’amor que los conilhs son mei petits qu’aqueras. Que i a lèbes comunas e tanben lèbes articas qui demoran au pòle nòrd american e europèu e lo lor pelatge qu’ei blanc a l’ivèrn. La soa populacion qu’ei diferenta de faiçon annau segon los predators.
L’aurelha de las lèbes e los conilhs que son estonantas. Que pòden enténer lo rambalh mei petit. Tanben son usadas com en çò deus elefants, entà patir mensh la calor e demorar mei hredas a l’estiu. Quan creden que lo dangèr ei pròche que frapan lo sòu abans de huéger entà avisar la familha e, puish, que huégen. Lo conilh que’s dirigirà, lèu, cap a on que sia, mes en zigazaga. En efèit, la lèbe qu’ei un mamifèr plan rapide, pr’amor que pòt arribar a quasi 80 km/h. Mes n’ac pòden pas har pendent hèra temps. E los predators o sabon.
Duas espècias erbovòras
Que son duas espècias erbivòras, e que’s neureishen de huelhas, raises, plantas e èrba. La majoritat de conilhs que demoran en colonias devath lo sòu, connectats per un sens fin de tunèls. La lèbe, per contra, demora en prats e solament a descendéncia en de petits traucs de solament qualcunes centimètres de pregondor e pro. Que prefereishen s’amagar darrèr l’èrba. Las lèbes joenas qu’aprenen a huéger donc lèu, pr’amor qu’an pas nis on s’amagar.
Los conilhs totun, que nèishen devath tèrra e ne’s pòden pas deféner. Quan nèishen que son òrbs. Qu’obreishen los uelhs ua setmana aprés nèisher e que sòrten a la natura duas setmanas aprés. Mes ne poiràn pas se reproduïre dinc aus quate mes de vita. Ua femèlha de conilh que pòt aver dinc a 20 conilhons cada an e pr’açò qu’ei ua espècia que s’i escadó plan dinc a uei lo dia, maugrat que solament viscan de 2 a 3 ans en estat sauvatge.
Las picas, d’un aute costat, que son com ua mescla de conilh e pòrc d’Índia e que demoran a las montanhas d’Asia. Ua espècia de pica, en mei d’aquò, que viu a America deu nòrd. La pica de granas aurelhas demora a l’Imalaia e qu’ei un deus mamifèrs que viu en lòcs mei hauts de la planeta, pr’amor qu’arriba aus 6.000 mètres de hautor. Se i a ròcas que i a picas. Que’s neureishen d’èrba e de plantas.
Uei i a mei de 44 espècias diferentas de conilhs e lèbes al mon e dinc a 14 espècias diferentas de picas. Totas las espècias apartienen au grop de mamifèrs lagomòrfs que causigó hè milions d’annadas escotar purmèr e huéger aprés en un monde plen de predators. E que son granas espècias, pr’amor que s’i escadón plan despuish hè milions d’annadas. Podem díser çò de meteis los umans ?
La Redaccion
Aquesta cronica suu Ràdio País : https://soundcloud.com/radio-pais/natura-la-hueita-coma-tactica?in=radio-pais/sets/natura
Fotografia principala: Willy Ochalla/CC.
