Totes sabèm perfièchament que las dunas de sabla son d’objèctes inanimats e qu’an pas de vida. Malgrat aquò, çò que se sabiá pas es que tanben comunican entre elas. Es çò que trobèt una còla de cercaires de l’Universitat de Cambridge e qu’es susprenent: las dunas se desplaçan e en o fasent interagisson entre elas per s’amassar o arrestar lo movement d’autras dunas.
Aital, amb un experiment fach qu’ajudèt a agachar de dunas, los cercaires poguèron confirmar que doas dunas parièras pòdon començar lo camin amassa mas que, amb lo temps, se pòdon desseparar e seguir de camins diferents. Cossí es possible ? Lo primièr movement de la duna qu’es mai endavant ne seriá la causa e çò que determinariá lo movement d’autras dunas que son mai endarrièr o suls costats. La resulta de l’experiment, totalament estonanta, es estada publicada dins la revista numerica Physical Review Letter.
L’estudi serà utilizat per assajar de predire lo movement de las dunas de sabla del desèrt, que pòdon envasir de canals, far créisser la desertificacion o sepelir de rotas entièras amb lor movement. Pr’amor qu’aquestas ja mai son solas, e son puslèu dins de grops mai grands. E ara se sap que lo movement d’unas determina lo movement d’autras.
La migracion de las dunas de sabla
La migracion o lo movement de las dunas de sabla es ja conegut dempuèi longtemps. A mai, s’es confirmat que la velocitat d’una duna es invèrsa a sa talha: las pichonas dunas se desplaçan mai lèu que las pus grandas. Mas çò qu’encara es pas comprés es cossí interagisson entre elas.
“I a diferentas teorias sus lo movement de las dunas, çò diguèt Karil Bacik, del Departament de Matematicas de l’Universitat de Cambridge: una teoria ditz que doas dunas se trucaràn e formaràn una duna giganta se lors mesuras son desparièras. Una autra afirma que se trucaràn e escambiaràn lor massa fins a aver la meteissa ambedoas per se poder desplaçar a la meteissa velocitat puèi, mas son de teorias experimentalas que cal encara demostrar”.
Per ansin, Bacik e d’autres cercaires an descobèrt un tipe de fisica que fasiá pas partida dels modèls coneguts fins a uèi. Caliá agachar las dunas pendent longtemps e es çò que faguèron dins un laboratòri amb l’ajuda de camèras de nauta velocitat.
Çò qu’observèron foguèt pas çò qu’esperavan: doas dunas comencèron de se desplaçar a l’encòp amb los meteisses volum e massa. Caliá esperar que lo movement foguèsse parièr. Totun, la duna qu’èra mai endavant a un moment arrestèt son movement. Dempuèi alavetz comencèt de rebutar la duna que i aviá pus endarrièr. L’experiment contunhèt e poguèt èsser agachat que las doas dunas se desseparavan de mai en mai. E ansin lo movement de la primièra provoquèt lo de la segonda. Los cercaires vòlon ara trapar mai de pròvas scientificas sus aquel fach a granda escala en tot estudiar amb l’ajuda de satellits lo movement e la migracion de las dunas de sabla dels desèrts per o comprene.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
