Home GEOGRAFIA OCCITÀNIA FA…2000 ANS
OCCITÀNIA FA…2000 ANS
0

OCCITÀNIA FA…2000 ANS

0

De la man del geograf Estrabon (-58 abans lo Crist -25 après lo Crist), que viatgèt per Euròpa tota – podem far una passejada per Occitània. Als sieus libres n’i a dos que parlan d’aqueste país. Lo primièr fa un trajècte per Gasconha, Lemosin e Auvèrnha (alara Aquitània). Lo segond – que ne parlarem lèu dins un autre article – per Lengadòc e Provença. Venètz amb nosautres ?

Ditz Estrabon fa mai de 2000 annadas qu’en la província romana d’Aquitània tanben son estadas inclusas las tèrras de las tribús galaticas – que demoran entre los flumes Garona e Leire pr’amor que lo territòri situat entre Garona e los Pirenèus es – o èra – tròp pichon per ne far una soleta província. Mas considèra qu’es un classament administratiu un pauc forçat pr’amor que las tribús galaticas arriban plan fins lo flume Ròse e lo replanat de Narbona (Narbonitis).

Segon Estrabon, l’Aquitània romana aviá tanben de tèrras qu’anavan mai enlà de Garona de manièra artificiala.

De mai, considerèt que los aquitans èran diferents de las tribús galaticas per lo fisic e atanben per la lenga. Segon lo geograf Estrabon, los aquitans parlan una lenga semblabla a la lenga ibèra (proto-basco ?) e que la sieuna cultura es mai pròche d’ibèrs (e bascos pr’amor qu’avián una lenga pròche) que non d’autras tribús celtas del nòrd.

Un país situat entre Garona e Pirenèus

Estrabon confirmèt ja fa 20 sègles qu’Aquitània – uèi ne diriam Gasconha – es lo país situat entre Garona e las montanhas dels Pirenèus. Aqueles serián, vertadierament, segon aquel savi grèc, los vertadièrs aquitans, per lenga, per cultura e per territòri. Son (èran) mai de 20 tribús pichonas que la majoritat demorava prèp de l’ocean e solament una minoritat que viviá a l’interior e fins los soms de las montanhas Cemmenus (Cevenas), tan luenh coma lo territòri dels Tectosages.

Mas, soslinhèt Estrabon, “lo país èra tròp pichon e la division administrativa tanben. Ansin, lo territòri que i a entre Garona e Leire i foguèt somat. Aquò foguèt çò que faguèron los romans”. Al delà d’aquò confirmèt que Garona finís dins las region dels Vivisci e los Santoni – ambedóas tribús galaticas e pas aquitanas-. Segon Estrabon, lo territòri de Bituringes – ailà – seriá la soleta tribú pas aquitana, mas que pagava tribut a las tribús aquitanas per aver patz.

Dins aquel territòri es situat una vila, Burdigalia (Bordèus), dins un pichon lac format per lo delta de Garona. Lo flume Leire, totun, arriba a l’ocean dins una region situada entre Pictones e Namnitae e qu’aqueles, maugrat las notícias de Piteas, sabon pas ne an sabut jamai res sus l’illa de Bretanha.

Una còsta gascona plan paubre

Lo geògraf grèc considerèt que la majoritat de la còsta oceanica aquitana èra paubre pr’amor qu’èra facha tot d’arena. Pr’aquò, çò diguèt, èra una tèrra fòrça improductiva. Dins la còsta se tròba lo gòlf de Garona, senhorejat per la tribú dels Tarbelli. En aquelas tèrras los nadius son un pauc mai rics pr’amor que i an de minas d’aur. N’i a tan – çò confirmèt Estrabon – que dins la tèrra e a pauca prigondor se pòdon emplir las mans d’aur e aquel a de besonh pauc refinament.

L’interior aquitan, totun, es un país de montanhas e qu’a melhors tèrras. “Ailà s’i tròba lo país dels Convenae, prèp dels Pirenèus, e la vila de Lugdunum ( Sent Bertran de Comenge) e atanben las fonts d’aiga cauda dels Onesii. Prèp d’aqueles – çò apondèt – demoran los Auscii que tanplan an de bonas tèrras”.

Al delà d’aquò, Estrabon fa un saut geografic e comença descriure las tribús que vivon entre los rius Garona e Leire. D’aquelas tribús, considèra que la primièra que ne cal parlar es la dels Elui, que lo territòri comença al Ròse, puèi los Vellavii, los Auverni, los Lemovices (tribú celta qu’a laissat lo nom de Lemòtges e Lemosin) , los Petrocorii (del Perigòrd), los Nitiobriges (pòble que viviá prèp de Garona e que la sua vila principala èra Agennum o Agen) , los Cadurci e los Vitriges, tanben nomentats Cubi.

“la majoritat de tribús demorava prèp de l’ocean e solament una minoritat que viviá a l’interior e fins los soms de las montanhas Cemmenus”.

Prèp de l’ocean, tornarmai, se tròban los Santoni e los Pictones (Aqueles vivián al long de Garona), mas los Ruteni e Gabeles ja èran pròches de Narbona. De totes eles, los Petrocorii trabalhan plan lo fèrre cossí fan los Bituriges Cubi; los Cadurci, pasmens, an de factorias de lin e los Ruteni d’argent, coma los Gabales. Solament qualqu’unas tribús an obtengut lo drech romans: son los Auscii e los Convenae. Cap mai.

Mai enlà del Lemosin

Los Arveni son una tribú qu’Estrabon situèt al Leire e lor capitala n’èra Nemossius (Clarmont–Ferrand). Lor vila es crosada per lo riu Leire, qu’arriba fins l’ocean. Dels auvernhats diguèt lo savi grèc qu’aimavan plan la guèrra e qu’avián fach la guèrra mai d’un còp contra los romans amb de milièrs de guerrièrs – lo mai celèbre ne foguèt Vercingetorix, vencut per Cesar – e abans d’aquò contra Maximus Aemilianus e tanplan Domitius Ahenobarbus.

La darrièra guèrra d’aquela confederacion tribala foguèt facha en Gergovia (Gergòia) – situada dins una nauta montanha – e tanben en Alesia- una vila dels Mandubii, aliats dels auvernahts e qu’a las montanhas e dos rius per s’aparar. Foguèt ailà que Vercingetorix foguèt fach presonièr e ont la guèrra finiguèt.

Segon Estrabon aquelas tribús ancianas serián las mai poderosas pr’amor qu’avián luchat contra Maximus Aemilianus dins la confluéncia dels flumes Isar (desconegut ) e Ròse, ont las Cevenas son prèp d’aquel riu e contra lo consul Domitius Ahenobarbus entre los rius Sulgas e Ròse.

“Los auvernhats avián lor empèri qu’arribava fins Narbona e las frontièras dels massaliotas mas tanben – èran senhors de las tribús qu’arribavan als Pirenèus e l’ocean. Luerius, paire de Bituitus que luchèt contra Maximus e Domitius – çò afirmèt Estrabon – èra tan ric e poderós que lançava d’aur e d’argent per aver mai d’afogats e amics”.

Aital descriguèt lo savi grèc Aquitània fa mai de 2000 annadas. Segon lo geograf grèc doncas aquela èra pas celta mas culturalament ibèra e basca. Per de rasons administrativas las tribús de Lemosin e Auvèrnha atanben i èran dins aquela província e soslinhèt que los auvernhats èran una tribú qu’aimava plan l’aur mas tanben la guèrra.

Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

Christian Andreu Nasquèt a Barcelona en 1972, estudièt jornalisme a l’Universitat Autonòma de Barcelona e son especialitat es la politica internacionala. Parla uech lengas dont l'occitan. A publicat lo libre Art i Lletres a Horta-Guinardó e a collaborat totjorn amb de jornals catalans, bascos e occitans coma La Veu del carrer, El Punt, Egin, A vòste e Jornalet. Es maridat, a dos enfants, Jana e Roger, e demòra a Reus.