Quora pensam qual pòt èsser lo màger aucèl volador del mond, la majoritat de nosautres coneisserà pas la responsa. Es un aucèl que demòra dempuèi los paluns de Pequistan e qu’arriba a territòri chinés e que fa pas gaire milièrs d’ans arribèt a l’estat australian de Queensland. E òc, que parlam de la grua sarús.
La grus sarús (Antigone antigone) es l’aucèl volador màger de la planeta. Benlèu dire màger es trop, mas çò de segur es qu’es l’aucèl lo pus naut de totes los acuèls voladors del mond. Aquesta grus demòra en Paquistan e Índia, e tanben en Birmania, ont fa pas gaire i a una pichonèla colònia de gruas sarús reintroducha al sègle XXI e China e Austràlia.
Car la grua sarús es l’aucèl volador lo pus naut del mond pr’amor qu’arriba plan als 180 cm de nautor. La sieuna envergadura alara encara es màger, amb gaireben 280 cm. Lo sieu pés, pasmens, se pòt situar tre los 5 Kg e los 12 kg. Una de las tres sosespècias que i a uèi lo jorn, la coneguda grua sarús australiana – amassa amb la grua indiana e la del sud-èst asiatic – es mendre que las autras.
A mai de la sieuna nautor, la grua sarús es tanplan plan identificabla pr’amor de las sieunas colors. Aital, la grua sarús a la majoritat del cors de color grisa. La coa e las alas son, pasmens, blancas, mas a la fin de cada ala la color es negra. Lo cap es ròi amb una part blanca. Los mascles, malgrat qu’en general, màgers que las femes, an las meteissas colors qu’aquestas.
La dièta de la grua sarús es omnivòra car manja – e cerca totjorn – en d’aiguas aquaticas, d’insèctes mas tanben de plantas aquaticas, de semes, de grana, de crustacèus e encara d’anfibians. De biais rar atanben pòt manjar de sèrps, de peissum. Duòus d’aucèl e de tartugas.
Se i a una caracteristica estonanta d’aquesta espècia es qu’es pas una espècia d’aucèl nomada. Pr’açò los cercaires demorèron estonats quora descobriguèron que i aviá tres sosespècias desparièras en divèrses païses. Mas semblariá que cada sosespècia donèt naissença a l’autra en tot començar per las grus pus occidentalas: aital, la grua de Paquistan e Índia auriá migrat fa de centenars de milièrs d’ans e seriá l’origina de la sosespècia que trobam uèi e Mianmar, Cambòdja e Laos e Vietnam. Puèi, encara, mai d’un parelh de gruas sarús d’aquesta sosespècia auriá tornamai tornat a emigrar (ara fa mens de 30.000 ans) e auriá entraïnat la naissença de la sosespècia del nòrd australian.
Un aucèl territorial
La grua sarús es un aucèl pas nomada mas plan territorial. La defensa del territòri e de la feme arribarà totjorn amb de movements que vòlon avisar l’estrangièr e amb una sòrta de crits tanplan plan singulars. La majoritat de parelhs de gruas sarús, se pòt, demorarà en un airal plan umit e amb fòrça aiga, de biais permanent. Se i a un pauc de secada e pas pro noiridura, la majoritat dels còps migrarà a la recerca d’un airal melhor. Malgrat aquò, es pas rar veire plusors individús amassats en de grops o de colònias. Aquestas pòdon aver o sonque qualcunes individús o milièrs. Lor nombre depend de la sason, lo clima o l’epòca de zèl.
La grua sarús es un aucèl brica silenciós car, per atreire las femes o aluenhar d’autres mascles, totjorn dança e crida. La dança son de sauts e d’autres movementes plan singulars. E es una espècia d’aucèl que pòt aver lo zèl fins a dos còps de biais annadièr. Cosí que siá, lo movement serà totjorn realizat en cèrcles.
La majoritat de gruas sarús, pasmens, an lo primièr zèl annadièr pendent l’epòca del monson dels meses d’estiu. Lo nis es bastit sul sòl e tanben es plan caracteristic car a aperaquí 2 mètres de diamètre e un metre (o mai) de prigondor. Lo nis es fach amb de fanga, de racinas, de brancas e d’èrba e pòt èsser usat pel parelh fins a cinc ans desparièrs.
Mas la grua sarús assajarà totjorn de bastir lo nis e aver los aucelons en de paluns. Lo nis es pro naut per arrestar (la majoritat dels còps) l’aiga se l’airal patís una inondacion, que se debana sovent pendent l’epòca annadièra de la pluèja. Los aucelons seràn suenhats per ambedos parents e lèu abandonaran lo nis en tot seguir los parents a la recerca de noiridura. Lo parelh, se pòt, demorarà amassa per totjorn.
La grua sarús es un aucèl que pòt viure plan mai de 40 annadas. Malgrat que los especimèns pus joves son atacats e devorats per de còrbs, d’autres aucèls de preda e atanben de mamifèrs carnivòrs, la siena vida pòt èsser plan long se arriban a adultes, car alara, an pas cap predator natural franc de l’òme. Totun, lor espèr de vida ven mendre pr’amor de divèrsas malautiás parasitàrias.
Una de las rasons que permetèt a aquesta plan bèla espècia d’aucèl subreviure fins a uèi lo jorn foguèt qu’en regions coma Índia es estada considerada coma un animal sacrat dempuèi fa sègles. Encara se debana aquò uèi, car es considerada coma l’aucèl nacional indian e es doncas protegit legalment. Pasmens, es un prètzfach cultural que cap uman pòt manjar la sieuna carn pr’amor de la religion.
Segon plusors organismes ecologistas, uèi, al mond, i aurián aperaquí tre 15.000 e 20.000 individús de grua sarús. D’aquelas, mai de 10.000 vivon en Índia, ont son plan suenhadas. Lo govèrn australian, d’un autre costat, confirmèt qu’al nòrd d’aquel continent n’i aurián prèp de 3.000. La rèsta de gruas sarús asiaticas demòra a Mianmar, Cambòja, Laos, Vietnam e lo sud-èst chinés.
Una espècia vulnerabla
Se la bona notícia sus aquela espècia es qu’es pas en dangièr d’extincion ( e aquò ja comença a èsser rar uèi lo jorn) la notícia qu’es un pauc marrida es que totas las sosespècias de grua sarús foguèron qualificadas en situacion vulnerabla (UICN). Per ansin, l’aucèl pus naut del mond patís divèrsas menaças coma la caça illegala, lo desseparament de las colònias pr’amor del trincament del sieu abitat, la contaminacion e la concurréncia d’autras espècias d’aucèl alloctònas (çò es pas autoctònas).
Pr’amor qu’es una polida espècia que patiguèt l’escantiment en de luòcs coma Tailàndia e Filipinas fa pas gaire. E que mòstra un declin contunh al long de tot lo sègle XX pertot Asia. A mai d’aquò, dempuèi la decada de 1980 i a pas pus gruas sarús en Paquistan.
Mas l’abitat d’aquesta espècia foguèt màger fins a fa pas gaire temps. Aital, se podián trobar plan de gruas sarús en de terrens inondats dempuèi lo flume Ganges e al long de tot lo flume Godavari e fins a la còsta indiana de Gujarat. Tanben n’i aviá als districtes paquistaneses de Tharparkar, en Bengala de l’oèst e en Assam. Tanben en Punjab (uèi pas pus). Uèi a a pas mai de gruas sarús en Bihar e en Nepal, sonque a las tèrras bassas de l’oèst e cèntre.
Lo nòm de grua sarús a una origina sanscrita car ven de la paraula sarasa, que vòl dire aucèl de lac. Urosaments fa pas gaire foguèron descobèrts 150 parelhs al dèlta del flume Ayeyarwadi, en Mianmar. En Índia seriá lo sol luòc ont la sieuna populacion venguèt màger.
Car aprés la Revolucion Verda d’Índia e l’espandiment dels camps d’agricultura pertot (e tanben de camps de ris amb fòrça aiga) la grua sarús tanben s’espandiguèt e uèi la sieuna populacion, malgrat qu’establa, a una cèrta tendéncia a l’ora de créisser.
Fins ara se pensava qu’una grua sarús podiá tornar a aver lo zèl un segond còp annadièr se abans ja aviá agut d’aucelons e aviá capitat. Uèi se cre que l’aucèl pus naut del mont pòt aver d’aucelons dos còps l’an mas qu’aquò depend tanben de la geografia, lo clima, e sustot, de la noiridura.
Cossí que siá, la taxa de creissença de l’espècia es pas rapida. Sonque un 30% dels aucelons nascuts pendent una annada pòdon subrevire. Aquò, mai que mai en Asia, pr’amor que fins a un 60% dels aucelons de grua sarús australians arribarà a l’edat adulta.
Uèi l’aucèl pus naut del mond, la grua sarús, patís la degradacion de l’environament e la caça illegala. Tanben l’accion d’aqueles que vòlon aver una colleccion d’uòus d’aucèl (un autre tipe de braconaires ?). Tanben patís plan la pollucion de l’ecosistèma, a mai de desparièras malautiás pròprias de l’espècia – parasitàrias -.
Totun, la sieuna situacion actuala es melhor ara qu’al sègle passat e cal pensar qu’una espandida de l’agricultura (e aquò ja passa) entraïnarà atanben un espandiment de la grua sarús, almens en Índia, qu’es lo sol luòc ont es plan protegida. E nosautres esperam aquò al futur pròche e luenh.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
