Lo leopard o pantèra de la nèu (Panthera uncia) foguèt, fins a la fin del sègle XX, un dels animals mai misterioses del mond e lo felin lo pus rar de la planeta. La primièra fotografia d’un especimèn d’aquesta espècia arribèt pas fins a l’an 1971, quora ne pubiquèron una en estat salvatge a la revista National Geographic. Un vidèo d’aqueste carnivòr encara demorèt mai pr’amor que lo primièr arribariá pas fina l’an 1986.
Lo leopard de la nèu es tanben coneguda coma pantèra de la nèu e abita en Asia centrala e al sud d’un territòri montanhós que s’espandís tre Afganistan fins a Russia, mas totjorn en de montanhas: Pamir, Kunlun, Imalaia e sud de Siberia e encara Mongolia. Lo sieu abitat normal se situa totjorn tre los 3.000 e 4.000 mètres de nautor, malgrat que pendent l’ivèrn seguís las sieunas predas fins a d’airals que son a un pauc mai de 1.000 mètres de nautor.
Lo leopard de la nèu es un mamifèr carnivòr qu’aperten al genre Panthera e qu’es plan adaptat morfologicament a la vida a la montanha. Coma felin es lo que realiza de sauts pus longs. Segon plusors cercaires, pòt sautar plan fins als 15 mètres de longor. Totun, pas totes los etològs son d’acòrd amb aquel numèro e pensan que la mejana seriá de sonque 6 mètres, un prètzfach, tanben estonant per un felin.
Lo leopard de la nèu a una forradura plan longa e dobla. La color generala es grisa e a lo cors tacat. Las parts inferioras de las pautas son blancas. La sieuna dièta basica es carnivòra, malgrat que tanben manja de plantas se cal, e atanben de carronha. Per ansin, las sieunas preedas pus caçadas son lo baral, cèrtas espècias de cèrvi de montanha, de marmòtas e d’aucèls a mai d’elevatge uman.
Benlèu pr’amor qu’es plan rara – i auriá segon los darrièrs estudis una populacion globala d’aperaquí 4.000 especimèns – tanben es estada pauc estudiada. Semblariá qu’es una espècia amb de costumas nuechencas malgrat que segon la geografia tanben pòt èsser diurna. Çò qu’es segur es qu’es un animal plan territorial e que totjorn demòra solitària. La femèla sonque pòt èsser vista en companhiá d’autras pantèras de la nèu quora es amb la sieuna descendéncia o quand es l’epòca del zèl amb un mascle.
Lo periòde de zèl e de gestacion d’aquesta espècia tanben es brica segura. Semblariá que la gestacion pòt demorar tre 93 e 100 jorns e que la majoritat dels leopardons arriban pendent la prima. Çò de normal es n’aver dos mas tanben ne pòt aver una feme fins a 7, malgrat qu’aquò tanben es rar. Los leopardons pòdon demorar amb la maire pendent tot lo primièr an de vida e arribarián a la maduretat sexuala aperaquí los dos ans de vida. Un mascle pòt pesar fins a 75 Kg.
En dangièr d’extincion
Fins aperaquí la mitat del sègle XX lo leopard de la nèu foguèt pas protegir. Encara uèi es secutat per nòstra espècia, mai que mai pel prètz de la sieuna forradura, que pòt arribar als 10.000 dolars al mercat internacional, e aquò es pas res restacat amb lo sègle XX quora una pèl de leopard de la nèu arribèt a un prètz plan superior als 100.000 dolars.
Uèi lo jorn, pasmens, es pauc caçat, e la majoritat d’especimèns mòrts per l’òme o son pr’amor de las sieunas atacas a l’elevatge uman. Un elevatge que, de mai en mai, es present en l’airal ont viu, e que provòca una granda concurréncia sus lo baral, una de las sieunas predas pus caçadas e que pòt se n’anar d’un airal per famina.
Uèi ne son estadas reconegudas fins a 3 sosespècias; lo leopard de la nèu del Pamir, lo de Mongolia e lo d’Imalaia. La sieuna origina geografica seriá Asia centrala. D’efièch, los cercaires creson que se desseparèt del tigre coma espècia fa entre 3 e 2 milions d’ans.
Un mascle de leopard de la nèu d’Asia pòt arribar plan als 56 cm de nautor, 150 cm de longor e pesar fins a 55 Kg de mejana. La sieuna coa pòt arribar als 105 cm de longor. La feme es pus pichona. Ambedós sèxes an l’abilitat d’escaufar l’aire, mas, malgrat tot, son pas gaire plan adaptats a de grandas nautors.
Lo leopard de la nèu a d’aurelhas plan pichonas per arrestar la perda de calor. Las pautas e pés son caperadas tanben per de pèl, çò que protegís l’animal del freg e l’ajuda a marchar melhor per la nèu. La coa tanben ajuda a aver mai d’aquilibri pendent los sauts e protegís l’animal pendent lo fred de la nuèch.
Lo territòri d’un leopard de la nèu fa mai de 10 km2 de mejana mas se i a pas gaire predas pòt arribar plan a mai de 100 km2. Aital, divèrses territòris pòdon demorar prèp, mas lors propietàris assajant de jamai se trobar e pr’açò daissan de femsas e d’orina a la frontièra dels meteisses.
Lo leopard de la nèu preferís caçar de naut en bas. Quora ataca, pòt perseguir la preda plan durant aperaquí 300 mètres. Se aquò demòra mai, l’avantatge es pel leopard e pas per la preda pr’amor que totjorn li barra lo pas e provòca la casuda de l’animal que pòt morir aprés se trincar lo cuòl. Ça que la, un leopard de la nèu sol a de besonh tre 20 e 30 barals de biais annadièr per subreviure. Sovent caça en parelh.
L’espèr de vida d’aqueste tras que bèl predator es d’entre 15 e 18 annadas a la natura. Dins un pargue zoologic (uèi i a aperaquí 400 especimèns al mond aital) pòt arribar a viure, totun, fins a 25 ans. Una menaça grèva que la patís l’espècia uèi, a mai de la caça illegala e la destruccion de l’abitat, es l’espandiment del sieu cosin, lo leopard comun, que, pr’amor del cambiament climatic cerca totjorn d’airals pus nauts e freds.
Lo uèlhs del leopard de la nèu son gris-vèrd e aquò es plan rar per un felin. Malgrat la sieuna poderosa imatge, es un dels felins pus pacifics de la planeta e los paisans pòdon provocar la sieuna fugida amb sonque lençar qualcunas pèiras o cridar. Cap autre felin daissariá d’atacar l’uman se lo trobèsse en de territòris tan solitàris. Pasmens, sonque dos còps es estat enregistrada l’ataca d’un leopard de la nèu a un uman, ambedós còps foguèt pr’amor que los umans ataquèron primièr lo leopard de la nèu e se debanèt pendent la decada de 1940.
Lo leopard de la nèu es un caçaire plan discret. Pòt marchar plan pendent la nuèch e encara en de terren plan amb de fins a 85 cm de nèu. Tanben pòt caçar en de forèsts, mas ailà es mai lo territòri del leopard comun e lo leopard de la nèu preferís d’airals pus montanhoses e nauts. Malgrat aquò, son doas espècias que son concurréncia e de mai en mai pr’amor del cambiament climatic.
Un leopard de la nèu pòt caçar segon la sason de marmòtas, de cabiròls, de lèbres, de rats e d’aucèls, de singlars e de plantas coma Mycaris germanica. Encara es pas conegut pels etològs lo perqué mas poiriá èsser que foguèsse per luchar contra de parasits o per aver mai de nutrients. Cossí que siá, lo leopard de la nèu causís totjorn que pòt l’airal pus naut per susvelhar e contrarotlar las predas que i pòt aver pus en bas. Quora sauta sus una preda la mòrt arriba lèu, pr’amor que lo leopard de la nèu li nhaca lo cuòl e lo trinca sovent. Segon plusors cercaires, se i a de nèu o de pluèja, aquò va melhor per lo leopard de la nèu, pr’amor que pòt arribar melhor a la preda sens èsser descobèrt. E quan aquò arriba ja es tròp tard per la preda.
Un predator enemic del leopard de la nèu es lo lop gris. La norma generala es que se dins un territòri i a un leopard de la nèu i a pas de lops. E, se i a de lops i a pas de leopards de la nèu. Un autre predator que li fa concurrència es lo cuon (Cuon alpinus), un autre canid. Lo leopard comun preferís (fins ara) viure mai en d’airals pus basses e amb mai de forèst.
Uèi lo leopard de la nèu es classificat coma una espècia menaçada a nivèl global. Los airals ont es protegit e se pòt pas lo caçar sonque arriban al 6% del sieu abitat. Pr’açò los cercaires demanan mai d’estudis e tanplan espandir la proteccion legala d’aquesta espècia a mai de territòri e poder aital lo protegir melhor.
E, sustot, cal cambiar la pensada dels paisans, qu’en un 95% creson qu’es un predator que cal encara uèi perseguir e aucir. Sonque aital poirà contunhar coma lo rei de las montanhas d’Asia. E, se volèm aquò, cal una màger proteccion geografica, secutar mai los braconaires e cambiar lo vejaire dels abitants locals ont encara i a, urosament, l’espècia de felin pus rara del mond; lo leopard de la nèu.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
