Lo baral es un tipe de cabra salvatja amb lo pelatge de color blava d’Imalaia (Pseudois nayaur). Es un mamifèr erbivòr artiodàctil de la sosfamilha dels Caprinae e abita a Nepal, Tibet, China, Paquistan e Índia. De remembrar qu’es una de las predas mai caçadas pel leopard de la nèu d’aquela region.
Una de las caracteristicas pus importantas del baral son las sieunas banas, que seguisson primièr una direccion verticala, peuèi vèrs davant e fin finala vèrs l’arrièr. Lo baral nan (Pseudois schaeferi) es sovent classificat coma una de las sosespècias pus notablas.
Lo baral es sovent tanben nomenat cabra blava e es l’unic membre del sieu genre Pseudois. Malgrat que lo sieu abitat s’espandís dempuèi Índia e arriba fins a China, la populacion pus granda que i a es en aqueste país, car las montanhas Helan de la region chinesa de Ningxia es ont i a pus barals de tota la planeta, amb una populacion d’aperaquí 30.000 individús.
Lo baral tanben es nomenat yanyang en chinés , bharal en indó e na en tibetan. Arriban de mejana als 165 cm de longor e fins als 91 cm de nautada. Lo sieu pés pòt arribar plan als 75 Kg malgrat que los mascles son un pauc màgers que las femèlas.
Amb la majoritat del cors amb un pelatge gris, aqueste ven blau a la part inferiora de las pautas blancas e la part del davant es negra. Una linha negra dessepara l’esquina del ventre. A las aurelhas pichonèlas e las banas pòdon arribar als 80 cm de longor en lo mascle e fins a 20 cm en la feme.
I a tres sosespècias, la sosespècia chinesa, la d’Imalaia e la d’Helan Shan. Lo baral nan es pas totjorn inclós en aquel grop benlèu pr’amor que los sieus especimèns pesan una mejana de 30 Kg. Uèi sonque ne demòran aperaquí 200 especimèns e l’UICN considèra aquesta mamifèr en dangièr d’extincion.
Una mamifèr plan adaptat
Lo baral es un erbivòr plan adaptat a l’environament montanhós d’Imalaia. Son d’animals diurns, que pòdon demorar plan amagats quora son prèp del mur de roca d’una montanha. Quand un predator (o un uman) son un pauc luenh, es plan malaisit los descobrir alara.
Un grop de barals es format sovent per fins a 10 especimèns e pro en ivèrn, quand plusors individús s’amassan a las vals. La sieuna dièta es vegetala e tanben manjan d’èrba e de fuèlhas se cal. Son concurréncia de l’elevatge uman e los darrièrs tempses l’elevatge uman ven de mai en mai dins lor territòri, çò que causa fòrça problèmas al baral.
Los principals predators del baral son lo lop d’Imalaia, lo rainard, d’aglas e lo leopard de la nèu. Lo zèl del baral comença aperaquí la fin del mes de novembre e contunha fins a mejan genièr. Per poder copular, lo mascle empedís lo pas a la femèla e la perseguís fins que capita. Los pichons naisson pendent la fin de junh e julhèt.
L’espècia es estada considerada coma pas menaçada, malgrat que patís divèrsas menaças uèi lo jorn, coma de braconaires o la concurréncia d’elevatge uman. Totun, aquò es plan malaisit d’arribar pr’amor de l’abitat plan luenh ont demòra lo baral. En mai d’aquò, l’espècia es plan protegida per fòrça monastèris bodistas de l’airal ont viu.
L’abitat preferit del baral son d’airals situats tre los 3.000 e los 5.000 mètres de nautor e sovent es estat espepissat a mai de 6.500 mètres de nautor, un luòc, ont l’òme, de biais natural, arriba pas gaireben jamai.
L’estrategia del baral per subreviure l’ataca d’un predator es se n’anar a de luòcs pròches a un bauç, ont los carnivòrs pòdon pas lo secutar. Se lo baral es pas dins un grop de barals, es pr’amor qu’an la costuma de demorar coma d’animals solitàris franc de l’epòca de reproduccion.
En mai d’aquò, lo baral es un caprid plan territorial e es plan agressiu pendent l’epòca de la reproduccion. Alara, e quand la majoritat de femes an lo zèl, es possible veire sovent de mascles que luchan amb fòrça violéncia per assajar de conquistar l’amor d’una femèla.
Aquò se debana, mai que mai, pendent los meses d’octobre e genièr, quand l’espècia patís lo zèl annadièr. La gestacion dels joves barals es plan cuèrta, pr’amor que sonque dura aperaquí 160 jorns. Alara, pendent los meses de mai e julhèt es quand arriba la naissença dels joves barals. Sovent las femes pòdon aver dos pichons.
L’alachament dels pichons barals demorarà pas gaire temps pr’amor que finirà quand los joves an sonque sièis meses de vida. E la maduretat sexuala arriba amb sonque un an e mièg. Un pauc abans per la feme que pel mascle. Totun, quan son de barals domestics aquò arriba pas abans dels 7 ans de vida.
Un mamifèr pas gaire estudiat
L’espèr de vida del barals es, en estat salvatge, d’aperaquí 12 o 15 ans. Pasmens, quora lo baral viu amb l’òme, pòt viure plan fins als 20 ans. Es normal una vida pus cuèrta en estat salvatge pr’amor que lo baral es una de las predas preferidas del leopard de la nèu.
Lo baral es estat totjorn un mamifèr pas gaire estudiat per l’òme. Totun, en 2017, foguèt realizat un estudi genetic qu’aviá coma tòca poder desseparar plan las sosespècias. Pr’açò foguèron estudiats e analizats los gèns de fins a 220 especimèns. La resulta d’aquela analisi daissèt una imatge pus clara de l’espècia.
Lo baral d’Imalaia es una sosespècia de baral que demòra, mai que mai, al Tibet. Lo nomenat baral chinés, totun, es una sosespècia de baral que demòra a las montanhas chinesas de Qilian, en Ganzu, e Qinghai, a mai de las montanhas d’Hengduan, en Sichuan.
De soslinhar que i a tanben doas autras grandas populacions qu’apertenon tanben a l’espècia tibetana e que tanben s’espandisson per las montanhas d’Helan a la region autonòma de Ningxia e tanplan al Pamir indian.
Lo baral es un mamifèr que se desseparèt de la sieuna familha ancessora fa aperaquí 4,6 milions d’ans, pendent lo Pliocèn. Tot sembla indicar que la region originària d’aquesta espècia foguèt çò qu’uèi es lo Tibet. Un pauc pus tard se desseparèt la populacion d’Helan (fa aperaquí 3,6 milions d’ans).
Lo baral es uèi una espècia que patiguèt un prigond declin al long del sègle XX. Encara pendent la decada de 1960 se pensa que i podián aver aperaquí 1 milion d’individús. Pendent la decada de 1970 e 1980 lo baral foguèt plan caçat pels nadius d’Imalaia pr’amor de la sieuna carn, que tanben foguèt exportada vèrs Euròpa e plan.
Quora arribèt la sieuna proteccion legala en la majoritat dels païses de l’airal e foguèt enebida la sieuna caça, la populacion de barals ja èra plan reducha, restacada amb la que i aviá durant la decada de 1960. D’efièch, sonque ne demoravan tre 45.000 e 400.000 especimèns. Una diferéncia tan granda d’individús sonque pòt far creire qu’òm coneis pas de biais real la sieuna situacion actuala e, pr’açò, los cercaires pensan que poiriá èsser plan menaçat malgrat qu’a nivèl oficial siá estat classificat coma un animal pas menaçat
Lo baral foguèt pas descobèrt pendent lo sègle XX. Los nadius de l’airal ja lo coneissián dempuèi totjorn. Totun, pels occidentals es una espècia que sonque comencèt a èsser un pauc estudiada a nivèl etologic dempuèi l’expedicion dels exploradors George Schaller e Peter Matthiessen al Nepal de 1973.
La descripcion que faguèron alara aqueles dos òmes demorèt escricha al libre Lo Leopard de la Nèu e sonque de biais indirècte pr’amor que totjorn foguèt descricha per rapòrt a aquel tipe de leopard, car n’èra una preda abituala. Totun, aquela imatge causèt una granda suspresa en Occident pr’amor qu’èra estada una espècia fòrça desconeguda fins alavètz. E entraïnèt las primièras expedicions etologicas internacionalas a la region ont i a de barals per estudiar la sieuna conducha e costumas.
Uèi la sciéncia encara demana mai d’estudis per poder situar plan l’espècia a la region. Es tras qu’important poder conéisser melhor la sieuna conducha etologica, dièta e abitat, e tanben cossí provòca l’arribada d’elevatge uman a ont viu una concurrència granda o pas. Pr’amor qu’urosament es pas pus caçat o pas gaire.
Mas Imalaia es una region amb fòrça montanhas e, segon la nautor, i a fòrça pauca èrba, e doncas, la preséncia d’elevatge uman als airals ont encara i a de barals poiriá entraïnar la famina a de grops e populacions entièras. Sonque amb aquela coneissença se poirà protegir melhor aquela espècia nadiva d’Imalaia.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
