Una de las bèstias que demòran en Africa en Africa del Sud es, solide, una de las pus simpaticas. Totes los umans adultes e mainatges, aiman plan poder l’agachar. E, fins ara, urosament a una populacion mondiala pas en declin. Forma part de la familha de las mangostas (e benlèu pr’açò pòt caçar tanplan d’escorpions). Parlam del suricat.
Lo suricat es un pichonèl mamifèr que demòra sonque al sud d’Africa. Los clans o grops de suricats son la siá basa sociala e pr’açò òm ditz qu’es un dels animals pus sociables d’aquel continent. Pasmens, dins lo grop i a una jerarquia fòrça clara (mai que mai demest las femèlas) e, per ansin, de femèlas qu’an una nauta posicion dins lo grop pòdon aucir de pichonèls suricats d’autras femèlas qu’an una jerarquia pus basa per arrestar una futura concurréncia dins lo clan.
Un clan o grop de suricats es format per entre 10 e 30 especimèns malgrat que i a de grops màgers que ne pòdon aver fins a 50. Lo pes mejan d’un mascle es de 730 gramas e de las femèlas 720 gr. Lor longor se situariá entre 25 e 31 cm e los suricats que demòran en de regions mai meridionalas an una color mai escura.
Lo suricat (Suricata suricatta) demòra plan dins lo desèrt de Kalahari (en Bostwana) mas tanben en d’airals situats al nòrd e oèst d’Africa del sud. Tanben i a divèrses grops de suricats segon la region en Moçambic e qualqu’unes en Angòla, Namibia e Zimbabwe.
Una bestiòta tras que sociala
Lo suricat es pas una espècia menaçada uèi lo jorn (un fach rar uèi) e demòra en d’airals e regions sustot secas, brica umidas, en de terrens dubèrts coma de pradas, de bòsques amb pas gaire arbres o la savana, amb de formacions de ròcas. Totun, jamai abita en d’airals amb de bòsques prigonds, de selvas de fluvi o sus la montanha.
Aquesta simpatica mangosta se noirís sustot d’insèctes que trapa totjorn al torn del niu o truc ont abita lo clan. Aqueste es fach per divèrses tunèls ont totes los especimèns i pòdon demorar plan malgrat que la temperatura en defora siá fòrça nauta. Sabon pas viure solets e dins la comunautat totes los suricats ajudan los autres suricats, mai que mai de joves e de pichons, a caçar. En mai d’aquò, benlèu son celèbres al mond pr’amor que i a totjorn un especimèn del grop, lo garda, que susvelha se pòt arribar un predator. Quand aquò se debana avertís amb la votz tot lo grop, que se n’anarà lèu lèu vèrs la prigondor del niu ont sonque de sèrps pòdon i entrar.
Pasmens, los sons dels suricats son plan diferents segon çò que vòlon dire als autres. Pòdon avertir que i a un predator al cèl (un agla) e alavetz totes fugiràn sul pic. Pòdon tanben avertir que i a una sèrp pròcha. Alara divèrses suricats s’amassaràn per l’atacar e aucir. E tanplan pòdon avertir sus la tròba d’un luòc ont i a fòrça noiridura.
Dins un grop de suricats i a totjorn una parelha alfa que mostrarà la sieuna nauta jerarquia a totes los autres, que, d’abituda, seràn, lors filhs. A mai de simpatica, tanben es una bèstia altruista car pòt daissar viure dins son truc d’autras espècias animalas coma la mangosta jauna o encara divèrsas espècias de mirgueta o rat.
La dièta basica dels suricats son 82% d’insèctes, 7% d’aranhas, 2% de reptils, 2% de pichonèls aucèls e la rèsta son d’escorpions e pichonèls mamifèrs. Per rapòrt a açò cal remembrar que lo verin dels escorpions fa pas res als suricats e que pr’açò lo caçan e manjan plan. Totun, son d’adultes qu’ensenhan los mai joves cossí los tuar sens venir nafrats.
La relacion sexuala, malgrat èsser un animal que viu dins una comunautat, es, benlèu, la mens trabalhada pels suricats. Per ansin, es conegut que lo mascle pòt perseguir una femèla quand vòl e se aquela vòl pas res li nhacarà lo còl fins que pòt copular. I a pas cap sason regulara per aquò far e lo periòde de gestacion demorarà aperaquí 11 setmanas. La mejana son 3 pichonèls pendent la naissença mas que tanben n’i pòdon aver mai. Daissaràn de recebre de lach de la maire dos meses aprés.
Origina genetica
Lo nom suricat ven, solide, del francés, car foguèt Anselme Desmarest un dels primièrs scientifics qu’estudièt un especimèn arribat a Euròpa en l’an 1804. Totun, que lor nom scientific en latin, e açò vòl dire tanplan la sieuna classificacion definitiva, arribèt pas fins a l’an 1905. Es pr’açò una espècia de mamifèr relativament nòva pels occidentals, malgrat que los natius africans ja la coneissián fasiá de milièrs d’annadas.
Malgrat que los fossils mai ancians de suricat trapats en Africa del sud an una edat d’entre 2 e 2,5 milions d’annadas òm pensa que l’ancessor dels suricats e mangostas demorèt pendent lo Miocèn, çò es fa aperaquí 25 milions d’ans. Lo suricat ne seriá desseparat geneticament coma espècia ara fa aperaquí 15 milions d’annadas.
Doas caracteristicas plan estonantas dels suricats son la sieuna vision, pr’amor qu’es gaireben binoculara, a mai d’un sistèma de termoregulacion plan diferent del d’autres mamifèrs. Aital, an la capacitat d’aver la temperatura intèrna mai nauta que la de l’environament. Se ven mai nauta alendan pus rapid e tòrna a basar. Pendent l’ivèrn fan de banhs de Solelh del còp qu’un dels especimèns del clan susvelha se i a un dangièr.
Lo sistèma de tunèls qu’a lo trauc d’un clan de suricats tanben ajuda aquestes mamifèrs a l’ora d’aver una temperatura pus basa. Son un complèx que pòt arribar a aver entre 50 e 100 mètres de longor. E son mens estrechs se son pus prigonds. Lo territòri d’un grop de suricats es d’aperaquí 15 Km2 e prèp del niu i a tanben de sortidas d’emergéncia per fugir se cal, se i a tròp pluèja, o un predator nuechenc.
Social mas pas totjorn
Lo suricat es una bestiòta plan simpàtica, òc. Es utilizat dins de boiras d’Africa del sud pr’amor qu’ataca d’insèctes e d’autres rosegaires que pòdon far mal a l’agricultura. Es doncas brica perseguit pels umans e plan aimat. Totun, es un mamifèr social fins a una cèrta limita. Las comunautats o clans de suricats son totalament diferentas o desparièras d’autras e quand dos grops se tròban i a de guèrra.
Per ansin, un mascle solitari serà benvingut dins un autre clan (malgrat que demorarà divèrses jorns en tot poder dintrar dins son niu). Pas tan benvengudas son las femèlas, qu’emigran pas tan pr’amor que pòdon recebre una jerarquia encara pus bassa que l’a qu’avián al clan original. Mas sonque seràn acceptats d’individús solitaris, jamai un grop entièr de suricats.
Quand dos grops de clans o familhas diferentas se trapan, reagiràn d’un biais plan agressiu; i aurà fòrça nafrats e sovent e i a d’especimèns mòrts. Pr’açò pòt òm dire que, malgrat qu’un solet individú siá pas territorial, un grop de suricats es, plan territorial, per rapòrt a d’autres especimèns de la siá espècia.
La marcha d’un jove suricat pòt se passar pr’amor de la siá tras que bassa posicion ierarquica. Se demòran dins lo quite clan ont nasquèron, çò de mai segur es que poiràn pas jamai aver de parelha. Se la tròban , los pichonèls poirián plan èsser aucits per de femèlas amb una nauta jerarquia. Sonque pòdon doncas marchar.
Los mascles assajaran alavetz de dintrar dins un nòu grop e ailà aver de filhs. Una femèla qu’abandonèt lo sieu clan originari, çò que farà, çò de pus segur, es assajar de començar un nòu clan ela soleta amb l’ajuda de qualqu’un mascle jove perdut o solitari.
Los pichons seràn, ça que la, suenhats plan, e ajudats a començar a caçar d’insèctes fins que seràn d’adultes. E menaràn una vida plan sociala que pòt durar fins a 15 annadas en la savana. Pasmens, son d’animals que, malgrat que plan simpatics, pòdon pas viure amb l’òme. Pòdon transmetre plan la malautiá de la ràbia e, en mai d’aquò, la siá odor es brica suportada pels umans.
Uèi lo jorn lo suricat es un mamifèr african plan conegut pertot pr’amor del cinema. Es atanplan un dels animals que totes los pargues zoologics de la planeta vòlon aver pr’amor que son d’animals plan simpatics. Es un prètzfach rar qu’uèi lo jorn una espècia animala siá pas menaçada. Cal doncas èsser optimista per rapòrt al futur del suricat. Cal desirar que pòsca contunhar d’un biais parièr en tot èsser una bestiòta caracteristica d’Africa del sud. La situacion d’aquesta espècia deuria èsser la de totes los mamifèrs, aucèls e reptils del continent african, brèç tanben de la nòstra espècia. E mai encara, car nosautres i nasquérem coma espècia. Pr’açò cal suenhar Africa e la siá fauna e flora d’un biais encara mai prigond.
Un article de Christian Andreu*
Fotografia: Roger Andreu
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
