Malgrat que las estelas de neutrons sián entre los objèctes mai denses de l’Univèrs, l’interior d’un proton a encara mai de pression dedins. E pel primièr còp dins l’istòria de la fisica es estada mesurada corrèctament aquela pression. Los cercaires confirman qu’un proton a un nuclèu que empenh vèrs defòra e aquesta seriá la partida mai quichada dins lo proton. La pression seriá pus granda que dins una estela de protons.
Aital, lo nuclèu empenh vèrs defòra e la region que i a l’entorn d’aqueste empenh vèrs dedins. Ambedoas pressions crèan un equilibri que permet l’existéncia de l’estructura del proton. Per mesurar aquela pression, de cercaires de l’Institut de Tecnologia de Massachussets an estudiat quala es la contribucion de quarks e gluons — de particulas subatomicas basicas dins lo proton—. La resulta, segon la còla qu’o estudièt, es istorica.
“La pression que i a dins un proton es un fach brica conegut encara uèi lo jorn, çò diguèt Phiala Shanahan, del MIT. Ara sabèm que de quarks e de gluons al centre del proton fan una pression vèrs defòra. Amb aquela resulta lo retrach del proton e de son estructura es plan mai complet”.
Malgrat que l’an passat de cercaires del Departament d’Energia estatsunidenc aguèsson ja mesurada la pression presenta dins un proton, los fisicians que n’an mesurat la pression ara confirman qu’en aquela ocasion la resulta foguèt marrida pr’amor que s’èran enganats en mesurar pas de gluons e solament d’electrons e de quarks. En 2018, la distribucion d’aquela pression demorèt a 1035 pascals o 10 còps la pression que i pòt aver dins una estela de neutrons.
Un retrach mai complet
Phiala Shanahan e William Detmold, caps d’aquesta nòva experimentacion, confirmèron que “malgrat que pendent los darrièrs 60 ans ajam una melhora compreneson dels protons en tot descobrir lor estructura, es fondamental de mesurar tanben la pression que fan los gluons se volèm conéisser quala es la pression totala que i a dins un proton”.
Per o far la còla del MIT utilizèt de superordenadors que mesuravan cossí interagissián de quarks e de gluons entre eles per entraïnar la pression globala d’un proton. Foguèt malaisit pr’amor “que dins un proton i a de quarks e antiquarks mas tanplan de gluons que van e tornan e caliá plan mesurar tota aquela fluctuacion dinamica quantica, çò soslinhèt Shanahan”.
A mai, un estudi mai prigond de la pression foguèt realizat amb una tecnica sonada cronodinamica quantica, çò es una amassada d’equacions que permeton descriure quala es la fòrça mai fòrta dins un proton.
La còla de cercaires esperèt fins a 18 meses per poder plan mesurar la configuracion de quarks e de gluons e poder aital determinar la pression d’un proton. Amb la preséncia de gluons, la distribucion de la pression foguèt desparièra. “Los gluons provòcan mai de pression e la pression es mai fòrta del centre vèrs defora”, çò afirmèt Shanahan.
La pression resultanta foguèt situada prèp de 1035 pascals, un pauc pròche d’aquela qu’èra ja estada trapada. Ara cal far de nòvas experimentacions amb d’acceleradors de particulas per estudiar d’un biais mai prigond cossí agisson los gluons dins un proton e la pression que fan. Mas aquò, çò dison los cercaires, durarà fins a 10 ans. E doncas, cal esperar per o poder saber plan. L’estudi foguèt publicat dins la revista numerica Physical Review Letters.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
