EN CÈRCA D’EVIDÉNCIAS DE MATÈRIA ESCURA
Segon la teoria de l’Univèrs Inflacionari, tanlèu començar lo Bing Bang una energia misteriosa provoquèt l’espandiment universal e produguèt tota la matèria coneguda. E entraïnèt la creacion dels traches de l’energia escura actuala universala. Se nos demandam ont i a tanta gravetat coma al començament de l’Univèrs, la responsa es al centre dels traucs negres. E aquò nos fa dire que benlèu l’espandiment foguèt invèrs e que seriá possible que la matèria d’una estela massissa venguèsse energia escura a la siá fin. L’estudi foguèt realizat amb l’Instrument Espectroscopic d’Energia Escura (DÈSI).
“S’un trauc negre conten d’energia escura, se pòt tanben espandir amb l’Univèrs e provocar una màger velocitat, çò diguèt Kevin Croker, astronòm de l’Universitat Estatala d’Arizòna. Sabèm pas perqué aquò es aital mas n’avèm trobat d’evidéncias seguras”.
Una idèa fondamentala
Segon los astronòms, aquò es fondamental per comprene l’idèa d’energia escura pr’amor que confirma que lo temps a produch de mai en mai de traucs negres, çò que vòl dire que n’i a de mai en mai segon l’edat de l’Univèrs. Per ansin, e per poder trobar evidéncias d’energia escura dins los traucs negres, los cercaires analisèron de milions de galaxias per mejan de DÈSI. Aital, ne poguèron aver las lors istòria e evolucion.
Aquela informacion ajudèt plan a saber quanta energia escura i aviá a cada moment e cossí aquesta cambièt. Puèi sonque caliá poder trobar quantes traucs negres i aviá a cada epòca e quora nasquèron. “Naisquèron de nòus traucs negres quand morissián las estelas massissas e aquò balhèt mai d’energia escura a l’Univèrs, çò confirmèt Duncan Farrah, de l’Universitat d’Hawaii. E aquò nos permet d’assolidar que los traucs negres son la font d’energia escura universala”.
En 2023, un autre estudi confirmèt que los traucs negres supermassisses s’amassavan dins los centres de las galàxias. Aquò provoquèt d’autres estudis que cercavan l’efièch dels traucs negres sus l’Univèrs. E, malgrat que lo ligam foguèsse trobat, l’estudi actual confirma que los traucs negres balhan naissença a d’energia escura dempuèi lo moment de la siá naissença.
Segon aqueste estudi, la majoritat de los traucs negres estudiats èran plan joves, plan mai que çò que se pensava. Nasquèron al mateis temps que la majoritat de las estelas. Los telescòpis Hubble e Webb o confirmèron puèi.
Après descobrir tot aquò, caliá saber ont èran los traucs negres e la lor istòria. Es çò qu’estúdian ara los cercaires. L’espepissament d’aquel fenomèn comença ara, pr’amor que cal comprene d’ont ven l’energia escura e s’an los traucs negres coma font principala.
“Ara ja podèm dire que los traucs negres son d’energia escura. Es pas pus una question teorica », çò diguèt Gregory Tarlé, de l’Universitat de Michigan. L’estudi foguèt publicat dins lo numeric Journal of Cosmology and Astroparticle Physics.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
Fotografia principala: NASA Goddard
