DONADES SUSPRENENTES
Ara justaments que i a scientifics que prepausen qu’er Univèrs ei sonque ua simulacion dilhèu cau rebrembar quauques donades susprenentes (e basiques) de tot çò que i a ar entorn dera planeta nòsta. Mès conéisher aqueres donades, totun, non mos ajudarà ara ora de decidir se er Univèrs ei o non ua simulacion.
Er Univèrs neishec hè d’aperaquí 13 700 bilions d’annades e era majoritat des objèctes qu’auem trapat son, mès que mès, ua simulacion antiga, pr’amor qu’ei sonque era lutz que crotzèc er espaci e eth temps enquia qu’arribèc enquia nosati. Çò que coneishem enquiara ei que laguens der Univèrs i a mès de 2 000 bilions de galàxies e un sens fins d’esteles a mès d’exoplanetes, nebuloses, horats neres e amassades de galàxies.
Prèp de nosati ei Mercuri, era planeta mès petita de tot eth Sistèma Solar. E tanben era planeta mès cremada. A mès d’açò, ei era planeta mès rapida pr’amor qu’era sua velocitat de rotacion ei de 170 505 Km/h e açò vò díder que sonque demòre 88 dies entà virar ath torn deth Solei. En es pòls nòrd e sud de Mercuri i poirie auer gèu e aigua. Mès en es autes zònes on non i a ombra es temperatures arriben a mès de 430º. E tot pr’amor qu’era lutz e calor deth Solei arribe enquia 11 còps mès qu’entara Tèrra.
Ua planeta diferenta
Se aué poguéssem viatjar entà Venus, poiríem tanben descobrir dus hèts tanben fòrça susprenents; eth prumèr ei qu’era sua atmosfèra non ei bric bona pr’amor dera calor. Eth dusau ei ua rotacion totauments diferenta, pr’amor qu’ei invèrsa. E qué vò díder açò ? Qu’eth Solei ges en oèst e se coche en èst, ath contrari dera Tèrra.
Mès luenh encara, mos podem demandar quau ei era montanha mès nauta deth nòste Sistèma Solar o quini son es malhs mès nauti. Donques son es de Verona Rupes, ua region de Miranda, un des satellits d’Uranus que pòden arribar enquias dètz quilomètres de nautada. Fòrça mès qu’era montanha Olimp, en Mart, eth tuc mès naut de tot eth Sistèma Solar e mès naut qu’eth pròpri Chomolangma (Everest), era montanha mès nauta dera planeta blua.
D’auti hèts susprenents der Univèrs que i ath torn nòste mès pròplèu son que Triton, ua lua de Neptun, ei un des satellits (e tanben planetes) mès heireds deth nòste Sistèma Solar pr’amor qu’es sòns volcans lancen nitrogèn liquid e metan. D’auti satellits tanben fòrça heireds son Ganimèdes, Euròpa o es pròpris Neptun e Uran pr’amor que son fòrça luenh deth Solei.
Mès luenh encara deth nòste Sistèma Solar tanben traparíem hèts fòrça susprenents. Mès sonque auem començat a compréner se com ei er Univèrs. Se aguest ei o non ua simulacion ei dilhèu un hèt que, ara madeish, volem deishar entàs scientifics. Que son es que ne saben mès.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
