Ua de las granas familhas mamifèras e tanben mei primitivas que son los marsupiaus, tanben coneguts pr’amor qu’an ua borsa intèrna au vente. Aquera borsa que recep lo nom de marsupi e qu’ei on demoran los petits marsupiaus aprés nèisher e on i demoraràn pendent divèrses mes.
Atau, e aprés nèisher, los marsupiaus petits que’s hèn enlà dinc a la borsa marsupiau per eths medishs e qu’i entran en tot cercar la securitat, pr’amor que son plan petits e ne’s pòden pas deféner. Acerà, dens la borsa marsupiau, los marsupiaus petits que’s neuriràn de la lèit mairau dinc a que seràn pro hòrts entà sortir au monde exterior.
Uei i a mei de 120 espècias marsupiaus en Austràlia, 50 espècias en Navèra Guinèa e enqüèra 90 espècias mei en America deu nòrd e l’America centrau. E ua espècia, l’oposon de Virgina enqüèra que’s difusè per tota America deu nòrd. Los marsupiaus màgers que son lo cangorós e los wallabís, qu’an uas pautas posterioras plan desvolopadas e musculadas.
Lo cangoró petit, quan nèish, n’ei pas briga desenvolupat. N’ei pas màger qu’un gran de rasim e las patas tanben que son plan petitas. Mes que pòt montar dinc a la borsa marsupiau, on poirà béver lèit mairau. Que viurà acerà dinc aus 6 mes de vita. Aprés aqueth periòde que començarà de har sortidas cuèrtas a l’exterior. Alavetz neisherà un frair o fraia. Lo frair màger pòt un còp de mei enqüèra tornar a la borsa mairau se patís ua miaça dinc a l’an de vita. La majoritat deus cangorós e wallabís que’s neureishen de huelhas e de vegetacion divèrsa. E los cangorós arboricòlas que demoran tostemps suus arbos.
E tanben coalas
Los coalas que tanben son marsupiaus. Que son plan beròis, mes atencion a la soas harpas, pr’amor que son plan, plan puntudas. Dab eras mòntan aus eucaliptus, los arbos que se’n neureishen. Aquera espècia d’arbo que balha securitat e de neuritud a los coalas. Pas guaire sovent que’us abandonan. Un marsupiau parièr au coala qu’ei l’ombat, que demora devath tèrra en tunèls dab crambas lateraus que pòt bastir dab las siuenas longas harpas.
Mes tanben i a autas espècias marsupiaus – n’i a mei de 250 espècias diferentas – com l’esquiròu marsupiau, lo gat marsupiau, la mirgueta marsupiau o los quolls. Tanben i a musaranhas marsupiaus, d’arrats e conilhs marsupiaus e tanben taupas marsupiaus. De soviéner que la borsa marsupiau d’aqueths mamifèrs que basteishen tunèls que s’obrís cap a l’endarrèr e atau lo marsupiau petit que i pòt aver dens jamei recep tèrra.
Qualcunas espècias marsupiaus, enqüèra, son voladoras. Que pòden sautar d’un arbo a un aute e que vòlan dab la pèth ligada a las patas posterioras e anterioras. Qu’ei atau com vòlan. Qualcunes que pòden atau sautar mei de 10 mètres de longor.
Los nommats calugos que demoran en Malàisia e Filipinas e que son parièrs. Ne son pas marsupiaus e donc vòlan mélher. Pendent los darrèrs dus sègles que’n son estadas escantidas mei de 20 espècias marsupiaus e desenats d’autes ne son plan miaçadas uei pr’amor de la desforestacion e las atacas umanas. Urosament, i a còps qu’ua espècia ei considerda escandilhada annadas aprés qu’ei tornada a descobrir, com l’acajú deu bòsc australian de Queeensland.
La Redaccion
Fotografia principau: Joshua Cunningham/CC
Aquesta cronica suu Ràdio País : https://soundcloud.com/radio-pais/natura-animaus-dab-ua-borsa?in=radio-pais/sets/natura
