La celèbre victòria de Beograd contra los otomans provoquèt pas un reialme interior ongrés mai fòrt. La mòrt sobta de Janos Hunyadi entraïnèt la fin de l’òme mai poderós del país. Las intrigas d’Ulric II de Celje, lo nòble favorit del rei Ladislau V d’Habsburg, èran fachas contra los descendents del nòu eròi popular.
Los filhs d’Hunuadi avián de retornar la majoritat del patrimòni aquerit durant los darrièrs ans, que vendriá una granda umiliacion e al còp una posicion mai fòrta per Ulric. Ambedos fraires reagigèron amb la participacion en l’assassinat d’Ulric, venguda en Beograd en novembre 1456. La pèrda de l’òme mai fisèl destorbèt plan lo rei Ladislau V.
Pr’aquò mandèt arrestar e executar Ladislau Hunyadi per la conspiracion contra Ulric. Lo son fraire pichon, Matias Hunyadi, se salvèt solament pr’amor de son oncle qu’èra un dels nòbles mai rics del país, Mihalyi Szilagyi. Aqueste nòble provoquèt una revòlta en Buda contra lo rei qu’aguèt de se refugiar en Praga. En Boèmia lo jove monarca Habsburg moriguèt pauc aprés, amb solament 17 annadas.
Del temps que Boèmia demorava en las mans del Jiri de Podebrady, escolhit pauc après coma rei, Ongria vegèt coma Szilayi aviá lo supòrt de la nauta noblesa ongresa a travèrs d’argent e diplomacia. Atal venguèt Matias rei en 1457. Lo jove rei dintrariá dins l’istòria coma Matias Corvinus, mercés a son smbòl d’un còrb en son escut.
Malgrat sa origina valaca, èra considerat ja ongrés e pas estrangièr coma totes los reis qu’Ongria aviá tengut lo darrièr sègle e mièg quora finiguèt la dinastia fondatora del reialme, los Arpads. Contra lo nòu monarca i aviá un autre nòble qu’atanben voliá èsser rei – Frederic III d’Habsburg, familha del mòrt Ladislau Postumus.
Un conflicte que demorèt 4 ans
Lo conflicte acomencèt en 1459 entre lo rei austriac e Matias e finiguèt 4 annadas apuèi amb un acòrdi que permetiá l’Habsburg d’accedir al tròn se Matias morissiá. Pr’aquò, totun, aguèron de balhar fòrça argent contra los otomans. La posicion de Corbinus, maugrat aquò, venguèt mai fòrta après se maridar amb Katerina, filha del Jiri de Podebrady, mas l’union dinastica de Boèmia amb Ongria se trinquèt. Totun, per aparar la frontièra contra los otomans, Corbinus aviá de besonh d’introdusir divèrsas refòrmas dins lo reialme.
Caliá far mai flac lo poder de la noblesa nauta del país e menar de nòvas tòcas politicas a travèrs de la baissa noblesa. Foguèt aital coma Corbinus poguèt aver la fisança d’aqueles en tot introduire una nòva talha al país que multipliquèt per dètz los sòus reials.
Corbinus tanplan creèt una armada professionala que foguèt considerada apuèi coma l’armada mai modèrna de l’epòca. Dins aquela foguèt mai utilisat lo fuòc e los carros per s’aparar e far una defensa mobila coma avián ja fach los hussitas. L’argent veniá dels territòris ganhats aprés la mòrt de son sògre Jiri de Podebrady, aprés una guerra amb lo rei polonés Kazimir IV. E retenguèt Silèsia e Moràvia, mas ara sens Boèmia ont venguèt nòu senhor feudal lo filh de Kazimir Vladislav.
Alavetz los otomans cambièron d’estrategia. La desfacha de Beograd en 1456 empachèt pas aqueles de conquistar la rèsta de Sèrbia jos lo Danubi en junh de 1459. Las atacas posterioras venguèron mai e mai dirigidas contra Occident. Volián far una basa d’ataca qu’aviá Itàlia coma tòca e l’atacar dempuèi la mar adriatica.
La politica d’aver d’estat vassals venguèt ara un contraròtle mai fòrt e dirècte de los territòris. Aquel tanben se passèt en Albania pr’amor qu’èra un territòri que veniá un perilh per lo contraròtle dirècte del sud italian. Los venecians, ancians rivals d’Ongria en Dalmàcia e la dinastia catalana de Sicília amplièron la collaboracion amb Corbinus. En 1476 Corbinus se maridèt tornarmai amb Beatriu d’Aragon, filha del rei de Nàpols Ferran I. Aquò atanben èra per la còrt ongresa una dintrada dins una cultura mai rica.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
