UN NÒU CANDIDAT PER LA MATÈRIA ESCURA
Aumens un 25% de tot l’Univèrs es fach de matèria escura. Mas encara es una matèria misteriosa, uèi lo jorn. Ara dos scientifics de l’Universitat de Califòrnia, John Terning e Christopher Verhaaren, an fach una nòva e interessanta proposicion: de particulas amb un solet pòl escur serián las particulas basicas d’aquela matèria. S’aquò poguèsse èsser demostrat, i auriá una manièra scientifica de las poder cercar e trapar.
La soleta causa que la sciéncia pòsca confirmar uèi sus la matèria escura es qu’es facha d’un cèrt tipe de particulas que reflectisson pas ni absorbisson la lutz. Mas pòdon plan agir amb la gravetat. Plusors experimentacions son estadas realizadas sus tota la planeta per las poder trapar. E fins ara los melhors candidats èran los diches WIMP (de particulas massissas) e los axions. Mas encara contunhan dins lo mond de las ipotèsis après d’annadas de trabalh scientific.
Una matèria desconeguda
“Se sap pas brica encara çò qu’es la matèria escura, çò diguèt Christopher Verhaaren. Malgrat que lo principal candidat sián de particulas WIMP sembla qu’a l’ora d’ara son de candidatas passadas. Una alternativa ne seriá l’electromagnetisme escur qu’inclutz de fotons escurs e d’autras particulas”.
Segon aquel modèl de Verhaaren e Terning existiriá un solet pòl magnetic qu’interagiriá amb los protons escurs. Dins l’Univèrs un pòl unic seriá una particula qu’agís coma un aimant. “Los pòls unics interagirián amb de fotons escurs e d’electrons escurs coma ditz la teoria, çò confirmèt Terning. E aquò vòl dire que i a una manièra de trapar aquelas particulas”.
Ja en l’an 1931 lo fisician anglés Paul Dirac aviá predich qu’un electron mobil a l’entorn d’un solet pòl cambiariá las fasas d’aquel pòl. Segon la teoria quantica, i a d’electrons en de particulas e d’ondas, çò es qu’un electron pòt èsser en ambedós camps a l’encòp d’un unic pòl.
L’efièch Aharonov-Bohm descriu cossí un electron situat prèp d’un camp magnetic tanben recep son influéncia sens i passar per dedins. “Teoricament, la matèria escura viatja totjorn a travèrs de nosautres. Lo pòl unic pòt èsser trobat solament quand es excitat per la lutz solara. Apuèi, çò confirmèt Terming, esperariá fins a un mes abans d’arribar a la Tèrra, e aquò viatjariá a un milièr de còps mens que la velocitat de la lutz”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
