UA PEÇA DAB 2.000 ANNADAS ESCRIUTA EN BASCO

Ua man de bronze gravada, vielha de 2 000 annadas, que torna escríver l’istòria de la lenga basca. Divèrses arqueològues bascos qu’an trobat un objècte de bronze en fòrma de man gravat de mots dens ua lenga vasconica, precursora de la lenga basca modèrna.

La man planèra de bronze qu’ei estada trobada en junh de 2021 en un site de l’Atge deu Hèr, près deth castèth d’Irulegi, situat dens la comuna d’Aranguren, en Navarra. Nommada la man d’Irulegi, l’artefacte qu’ei estat concebut entà èste penjat en ua pòrta, probablament coma proteccion.

Ua man d’estam, coire e plomb

“Que s’ageish d’ua placa de bronze en fòrma de man dreta dab ua escritura a l’esquia”, qu’a declarat Mattin Aiestaran, director de las excavacions d’Irulegi. “La patina que contien 53,19 % d’estam, 40,87 % de coire e 2,16 % de plomb, plan corrent dens los aliatges plan ancians, e aqueste qu’a, haut o baish, 2 000 ans .

“Lo site arqueològic, que data deu prumèr sègle abans la nosta èra, un temps abans l’arribada deus romans, e que’s tròba a l’endret on las honts classicas situaban lo territòri deus bascos”, ce a ajustat.

“La vila qu’ei estada incendiada puish abandonada pendent un episòdi de guèrra, pendent las guèrras sertorianas.” La man d’Irulegi que contien 40 simbèus despartits sus quate linhas, corresponents probablament a cinc mots o mei. Lo prumèr mot, “sorioneku”, que sembla estretament ligat dab lo mot ‘zorioneko’ en la lenga basca actuau (que significa ‘bona fortuna’).

“Qu’avem podut compréner lo prumèr mot, qu’ei ‘sorioneku’, mes ne podem tostemps pas deschifrar los seguents”, qu’a declarat Joaquín Gorrochategui de l’Universitat deu País Basco. “Que s’ageish shens nat dobte deu prumèr document escriut en lenga basca e egaument escriut dens un signatari qui ei egaument basco”, qu’a declarat Javier Velaza de l’Universitat de Barcelona.

 ”Lo sistèma grafic dens lo quau ei escriut qu’ei particular. Qu’ei derivat deu sistèma iberic, mes qu’a patit ua certana adaptacion entà mercar un son o un fonèma qui existeish pas dens lo signe iberic, mes qu’existeish sus las pèças frapadas suu territòri basco », ce a ajustat. En consequéncia, despuish Irulegi que’s pòt començar a parlar de l’existéncia d’un vertadèr sistèma grafic basco en activitat ad aquera epòca”.

“L’artefacte que horneish informacions vertadèrament interessantas, pr’amor qu’ei actuaument admetut que los bascos utilizavan pas l’escritura entà escríver la lor pròpia lenga dens l’Antiquitat, e qu’a calut esperar l’arribada deus romans e dab eths l’alfabet latin, entà que comencen d’escríver. .”

“Aqueth artefacte que tresvira çò qui’ns pensàvam dinc adara deus bascos e de l’escritura”, qu’a declarat Gorrochategui . “Qu’èram quasi convençuts que los bascos èran analfabèts dens los temps ancians e n’utilizavan pas l’escritura, arren mei que de frapar pèças de moneda.”

La Redaccion