Era plantacion d’arbes, tanben coneguda coma silvicultura, ei ua tecnica qu’era majoritat de persones aué pensam qu’ei modèrna. Era suspresa arribe quan naui estudis scientifics demòstren qu’ère dejà practicada en America deth Sud hè mès de 1400 annades. Ei çò que hèjen es comunautats indigènes d’aqueth lòc en granes regions de Chile, Brasil e Argentina.
Atau, un nau estudi hèt per cercaires des universitats d’Exeter, Reading, Sao Paulo, Nau Mexic, Pelotas e Santa Catarina confirme aguest hèt. Hè mès de 1400 annades es indigènes der airau culturau Jê ja plantauen Araucaries en ua mòstra de bona relacion entre er èster uman e era natura. Er estudi siguec publicat ena pagina web Scientific Reports.
Enquia aué se pensaue qu’aqueri bòsqui s’auien espandit peth clima mès umid e caud. Mès er estudi demostrèc qu’es responsables èren es indigènes dera region. Auien plantat bòsqui sencèrs d’arbes d’Araucaria e Pin de Parana entre hè 900 e 1400 annades.
“Er estudi soslinhèc qu’aqueri paisatges èren hèti per òme – çò diguec Mark Robinson, cap der estudi -. Es comunautats indigènes arribèren a lòcs a on solament i auien prades e dilhèu pr’amor dera sua modificacion deth sòl protegiren es granes e tanben plantèren arbes. Atau s’espandiren es bòsqui en airaus on abans non ne auien”.
Bòsqui fòrça vielhs e ara en perilh
Es pinhons deth pin de Parana sigueren un aliment des mès importanti entara comunautat indigèna Jê pendent sègles. A mès, èren ua atraccion entàs cèrvis e d’auti animaus, que podien èster caçadi. Donauen husta e resina. Èren tan importanti entàs indigènes dera region qu’eri madeishi s’aperauen “era gent dera Araucaria”.
Auè i a 19 espècies d’arbe Araucaria. Cinc son en perilh d’extincion e dus pròp dera sua fin. Diuèrsi escrits deth sègle XIX parlen d’arbes que hèjen 42 m de nautor. Aué solament hèn 17 m de mejana. Er estudi comencèc quan diuèrsi cercaires detectèren que on i auie poga gent es bòsqui solament creishien en Sud des montanhes. En airaus damb fòrça populacion caperauen tot eth paisatge.
Er estudi demostrèc qu’aqueri bòsqui creisheren entre hè 4480 e 320 annades pr’amor d’un clima mès umid. Mès creisheren encara mès entre hè 1410 e 900 annades e eth clima alavetz ère mès sec. Siguec en aqueth periòde qu’es comunautats indigènes patiren un espandiment e vengueren mès complèxes.
Segontes José Iriarte, membre dera còla qu’ha hèt er estudi, “es bòsqui d’Araucaria s’espandiren mès enlà des sues termières naturaus en aquera epòca pr’amor dera plantacion des indigènes. Sigueren utilizadi coma hònt d’energia pendent sègles – çò diguec – e açò mòstre ues estrategies de conservacion umanes estonantes: protegien es bòsqui e era natura entath son pròpri desvolopament pr’amor que considerauen qu’era region ère eth son eiretatge”.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
