Er òme de Denisova, tanben coneishut coma Homo altaiensis o encara Homo sapiens denisova ei ua espècia ominida descurbida en 2010 e que, maugrat qu’ara auem fòrça mès informacion, encara ei un mistèri. Eth hèt ei qu’era comunautat scientifica encara discutís se siguec ua espècia diferenta dera nòsta o ua variacion geografica mès.
E donques ? Qué ne sabem? Ne sabem fòrça causes e ath còp pògues. Ei ua espècia ominida que demorèc en Asia entre eth Paleolitic Baish e Mejan. Eth prumèr especimèn d’aquera espècia siguec classat en 2010 segontes eth sòn ADN mitocondriau. Aguesta informacion genetica ajudèc a classar aguesta espècia com ua espècia fòrça prèpa der Òme de Neandertal. Siguec trapat ena Cauna de Denisova, en Siberia, que tanben siguec ocupada per neandertalians. En mès d’aguesta cauna tanben siguec confirmat (e publicat en Sapiéncia) que i aueren denisovans ena Cauna de Baishiya, en Tibet.
Ua espècia fòrça diferenta
Aué sabem a trauèrs de sòn ADN qu’auie era pèth escura, e tanben es sòns uelhs e peu èren escurs. Era fàcia èra fòrça semblanta ara des neandertalians mès qu’auie es dents mès granes, semblantes as d’autes espècies umanes arcaiques o encara d’australopitecids. Semblarie èster que se crotzèren damb era nòsta espècia pr’amor qu’entre un 3% e un 5% deth sòn ADN demore encara aué en es menalesians e es aborigèns australians e enquia un 8% entre es papoans. Aguest crotzament aurie passat hè 30 000 annades pr’amor qu’es darrèrs denisovans demorèren hè sonque 14 500 annades. E un 17% d’aqueth ADN qu’auie ua origina neandertaliana.
En 2019 ua còla d’arqueològs confirmèc que diuèrsi especimèns trapadi ena Cauna de Denisova auien demorat entre ara hè 195 e 122 mil annades maugrat que dempús siguec descurbit un especimèn encara mès ancian, qu’aurie demorat hè 217 000 annades. Era ocupacion d’aquera cauna pes denisovans donques, se serie debanada entre hè 287 000 e d’aperaquí 55 000 annades.
Es diferéncies genetiques entre es denisovans e era nòsta espècia son granes. Eth sòn ADN a 16 500 nucleotids diferents des umans modèrns. Entà auer ua idèa d’açò que cau saber qu’entre nosati e es chimpanzés sonque i a ua diferéncia de 202 parelhes de nucleotids. Era sua istòria evolutiua donques se desseparèc de nosati hè fòrça temps: entre ara hè 1 313 500 e 779 300 annades. E dempús de serien desseparadi des neandertalians hè d’aperaquí 618 000 annades.
Aué sabem que i aueren tres populacions diferentes de denisovans en Siberia, en Tibet e Asia der Èst, en Naua Guinèa e isles prèpes e Oceania, es inuits e encara en d’auti lòcs d’Asia. Es denisovans aurien crotzat era Mar de Sahul damb vaishèths en aquera epòca. Un hèt qu’enquia aué fòrça scientifics pensauen que non ère possible.
Es denisovans auien utís de caça com es autes espècies ominides e hètes quauqu’ues damb era tecnica Levallois, un hèt que situe aquera espècia entre es mès modèrnes. Es denisovans non se crotzèren sonque damb nosati e es neandertalians mès tanben damb ua tresau espècia encara mès desconeguda.
Aué se sap que non sonque es oceanians an tanben ua origina denisovana. Un recent estudi de 2018 demostrèc qu’es chinesi, es japonesi, filipins e indonesians an tanben un ADN de dues populacions denisovanes diferentes. E encara ua quatau populacion denisovana serien es ancessors des europèus der Oèst, çò que tanben ei un hèt totauments susprenent.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
