De mai en mai divèrses estudis scientifics balhan una importància màger al ròtle jogat per la cultura equèstra nomada asiatica. Segon aquestes, los movements nomadas ajudèron fòrça a la circulacion d’objèctes, de personas e tanben d’informacion en Asia pendent sa preïstòria. Lo desvolopament de la cultura de l’òme a caval seriá estat doncas un dels cambiaments mai grands realizats en Eurasia. Ara, un nòu estudi n’a pogut determinar l’edat.
Lo nòu estudi afirma que la cultura nomada mongòla del caval –restacada de còps a Genghis Khan e sas armadas mongòlas– auriá mai de 3000 ans e lo luòc d’origina seriá l’estepa eurasiatica del territòri conegut uèi lo jorn coma Mongolia. L’estudi es estat publicat dins la revista numerica Journal of Arqueological Science per una còla scientifica de l’institut alemand Max Planck per la Sciéncia de l’Istòria Umana, las universitats estatsunidencas de Yale e Chicago e lo Musèu Nacional de Mongolia, entre d’autres. Las pròvas qu’a balhadas aquesta còla an coma origina un estudi e una analisi de divèrses luòcs arqueologics situats en Mongolia, coneguts tanben coma lo complèxe de la Pèira del Cèrvi –Khiringsuur–.
Aquesta cultura foguèt aital nommada pr’amor de las polidas pèiras gravadas (pèiras amb de cèrvis) e los pichons puèges artificials o khiringsuur bastits long de l’estepa mongòla fa longtemps. Èran restacadas amb las traças mai ancianas de la cultura nomada asiatica mas o caliá poder demostrar.
De rituals amb de cavals domestics
En aquestes luòcs d’enterrament son estats trobats de centenats –e de còps de milièrs– de cavals domestics sacrificats al pè de cadun d’aquestes monuments. Per n’estudiar l’edat, los arqueològs an utilizat la tecnica del radiocarbòni.
Segon aquesta tecnica, quand un organisme morís, lo radiocarbòni que i a sustot dins sos òsses, comença de declinar. E los scientifics pòdon estimar quantes ans fa que l’animal moriguèt. Amb l’ajuda de l’analisi estatistica coneguda coma bayesiana, los autors de l’estudi an pogut precisar de manièra segura l’origina d’aquela cultura e de la cultura nomada euroasiatica del caval.
Segon William Taylor, cap de l’estudi a l’Institut Max Planck, “lo modèl a permés pel primièr còp de restacar la mòrt dels cavals e lo desvolopament cultural que i aguèt dins l’anciana Mongolia e l’èst d’Eurasia. De mai –çò diguèt Taylor– avèm pogut analisar lo ròtle jogat pel clima e lo cambiament environamental pendent l’origina locala d’aquela cultura nomada”.
Aital, aqueste nòu estudi soslinha qu’aquel ritual amb de cavals domèstics s’espandiguèt lèu per tota l’estepa mongòla vèrs l’an 1200 a.C., plusors centenats d’ans abans las primièras fonts escrichas suls òmes a caval.
D’autras traças tanben confirmarián lo transpòrt de las pèiras del complèxe de Khiringsuur amb de cavals. Tot aquò fariá de Mongolia un país que seriá estat un luòc clau dins lo desvolopament de l’anciana cultura equèstra euroasiatica.
L’estudi, çò dison ara los arqueològs, aurà d’importantas consequéncias sus la compreneson de las reaccions umanas al cambiament climatic. Una ipotèsi emesa fins ara disiá que la cultura nomada equèstra mongòla s’èra desvolopada mai o mens a l’epòca pr’amor que i aviá una secada plan granda. Taylor e sos collègas an pogut demostrar, totun, que lo començament d’aquela cultura nomada se tenguèt pendent un periòde mai umid, una epòca que i aviá mai d’animals domestics, mai de cavals e tanben mai de transpòrt d’objèctes e d’informacion e de circulacion de personas.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
